Types ontstekingen en hoe je ze kan voorkomen

Laatst bijgewerkt op 8 augustus 2022

In dit artikel lees je wat een ontsteking precies is, hoe deze veroorzaakt wordt, wat het verschil is tussen acute en chronische ontstekingen, en hoe je door gezond te leven ontstekingen kan verminderen en voorkomen.

Wat is een ontsteking?

Een ontsteking is een afweermechanisme in het lichaam. Het immuunsysteem herkent beschadigde cellen, irriterende stoffen en ziekteverwekkers, en begint bijgevolg het genezingsproces.

Wanneer iets schadelijk of irriterend is voor ons lichaam, zal het lichaam dat proberen te verwijderen. De signalen en symptomen van ontsteking kunnen ongemakkelijk zijn, maar tonen aan dat het lichaam zichzelf probeert te genezen. Infecties, wonden en eventuele weefselschade zouden niet kunnen genezen zonder een ontstekingsreactie.

Een chronische ontsteking kan uiteindelijk ziekten en aandoeningen veroorzaken, waaronder sommige kankers en reumatoïde artritis.

Wond genezen

Onze onmiddellijke reactie op een zwelling is deze proberen te verminderen. Het is echter belangrijk om te onthouden dat een ontsteking een essentieel onderdeel is van het genezingsproces.

Het eerste stadium van een ontsteking wordt vaak irritatie genoemd, dat dan overgaat in een ontsteking. Na de ontstekingsfase wordt pus afgevoerd. Daarna komt de granulatiefase waarbij nieuw weefsel in de wond wordt gevormd. Zonder ontsteking zouden infecties en wonden nooit genezen.

Een reeks gecompliceerde, onderling gerelateerde gebeurtenissen werken dus om het lichaam te verdedigen, waardoor uiteindelijk plasmaproteïnen en fagocyten (witte bloedcellen die vreemd materiaal en puin overspoelen en opnemen) naar het gewonde gebied worden gebracht om weefselherstel te initiëren.

Aangeboren vs. adaptieve immuniteit

Wanneer je wordt geboren, zijn bepaalde afweermechanismen in het immuunsysteem inherent aanwezig in het lichaam. Dit staat bekend als aangeboren immuniteit. Dit systeem heeft vooral betrekking op de witte bloedcellen en de anti-lichamen.

Aangeboren immuniteit verschilt van adaptieve immuniteit, die we ontwikkelen na een infectie of vaccinatie wanneer het lichaam ‘leert’ een specifieke infectie te bestrijden. Een vaccinatie met een virusdeeltje helpt je lichaam om in de toekomst hetzelfde virus te herkennen.

Aangeboren immuniteit is over het algemeen niet-specifiek, terwijl adaptieve immuniteit specifiek is voor een bepaald pathogeen. Ontsteking is een voorbeeld van een aangeboren immuunrespons.

Oorzaken van een ontsteking

Een ontsteking wordt veroorzaakt door een aantal fysieke reacties die voortkomen uit het immuunsysteem als reactie op een lichamelijk letsel of een infectie. Een ontsteking betekent niet noodzakelijkerwijs dat er een infectie is, maar een infectie kan een ontsteking veroorzaken.

Drie hoofdprocessen vinden plaats vóór en tijdens een acute ontsteking:

• De kleine aftakkingen van de bloedvaten vergroten wanneer bloed aan het beschadigde gebied wordt toegevoerd, wat resulteert in een verhoogde bloedstroom.
• Capillairen worden gemakkelijker voor vloeistoffen en eiwitten om te infiltreren, wat betekent dat ze kunnen bewegen tussen bloed en cellen.
• Het lichaam maakt neutrofielen vrij. Een neutrofiel is een soort witte bloedcellen gevuld met kleine zakjes die enzymen en digestieve micro-organismen bevatten.

Een persoon zal ontstekingsverschijnselen opmerken nadat deze stappen hebben plaatsgevonden. Bij sommige ziekten kan het ontstekingsproces worden geactiveerd, zelfs als er geen indringers zijn.

Bij auto-immuunziekten beschadigt het normaal beschermende immuunsysteem van het lichaam zijn eigen weefsels, omdat het ten onrechte zichzelf als vreemd en normaal als abnormaal herkent. Sommige vormen van artritis zijn het gevolg van verkeerd gerichte ontstekingen.^[1]

Acute ontsteking

Een acute ontsteking is er een die snel begint en in korte tijd ernstig wordt. Symptomen zijn normaal gesproken slechts enkele dagen aanwezig, maar kunnen in sommige gevallen enkele weken aanhouden. Het is dus een kortetermijnreactie met gelokaliseerde effecten, wat betekent dat het werkt op de precieze plaats waar een probleem bestaat.

Symptomen van een acute ontsteking

• Pijn: het ontstoken gebied is waarschijnlijk pijnlijk, vooral tijdens en na het aanraken. Chemische stoffen die zenuwuiteinden stimuleren worden vrijgegeven, waardoor het gebied gevoeliger wordt.
• Roodheid: dit komt omdat de haarvaten in het gebied met meer bloed dan normaal zijn gevuld.
• Immobiliteit: er kan wat verlies van functie zijn in de regio van de ontsteking.
• Zwelling: dit wordt veroorzaakt door een opeenhoping van vocht.
• Warmte: er stroomt meer bloed naar het getroffen gebied, waardoor het warm aanvoelt.

Deze vijf symptomen zijn alleen van toepassing op huidontstekingen. Als een ontsteking zich diep in het lichaam voordoet, zoals in een inwendig orgaan, zullen slechts enkele van de symptomen zichtbaar zijn.

Voorbeelden van acute ontstekingen

• Acute bronchitis
• Een ingegroeide teennagel
• Een zere keel door verkoudheid of griep
• Een kras of snee op de huid
• Oefening met hoge intensiteit
• Een acute blindedarmontsteking
• Dermatitis
• Een amandelontsteking
• Een hersenvliesontsteking
• Sinusitis
• Een fysiek trauma

Chronische ontsteking

Dit verwijst naar een langdurige ontsteking en kan enkele maanden en zelfs jaren aanhouden. Het kan het gevolg zijn van:

• Het niet kunnen elimineren van een acute ontsteking.
• Een auto-immuunziekte die gezond weefsel aanvalt, waarbij het wordt aangezien voor een ziekteverwekker.
• Blootstelling aan een laag gehalte van een bepaald irriterend middel, zoals een industrieel chemisch product, gedurende een lange periode.

Symptomen van een chronische ontsteking

• Vermoeidheid
• Zweertjes in de mond
• Pijn op de borst
• Buikpijn
• Koorts
• Uitslag
• Gewrichtspijn

Voorbeelden van chronische ontstekingen

• Astma
• Chronische maagzweer
• Tuberculose
• Reumatoïde artritis
• Jicht
• Bursitis
• Parodontitis
• Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn
• Sinusitis
• Actieve hepatitis
• Auto-immuunziekten
• Kanker
• Diabetes
• Hart- en leverziekten
• Neurodegeneratieve ziekten
• Peesontstekingen

Hoewel beschadigd weefsel niet kan genezen zonder een ontsteking, kan chronische ontsteking uiteindelijk verschillende ziekten en aandoeningen veroorzaken, waaronder sommige kankers, reumatoïde artritis, atherosclerose, parodontitis en hooikoorts. Ontstekingen moeten dus worden behandeld.

Klassieke behandeling van ontstekingen

Ontstekingsremmers

Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) kunnen worden gebruikt om de pijn veroorzaakt door een ontsteking te verlichten. Ze gaan het enzym dat bijdraagt aan de ontsteking tegen. Dit voorkomt of vermindert pijn. Voorbeelden hiervan zijn ibuprofen en aspirine.

Vermijd langdurig gebruik van NSAID’s tenzij op advies van een arts. Ze verhogen het risico op maagzweren, wat kan leiden tot ernstige, levensbedreigende bloedingen. NSAID’s kunnen ook astmasymptomen verergeren, nierbeschadiging veroorzaken en het risico op een beroerte of een hartaanval vergroten.

Acetaminophen, zoals paracetamol of Tylenol, kunnen de pijn verminderen zonder de ontsteking aan te tasten. Ze kunnen ideaal zijn voor diegenen die alleen de pijn willen behandelen en tegelijkertijd de helende factor van de ontsteking willen laten werken.

Corticosteroïden

Corticosteroïden, zoals cortisol, zijn een klasse van steroïde hormonen die een aantal mechanismen betrokken bij ontstekingen voorkomen.

We maken het onderscheid tussen glucocortisteroïden die vooral voorgeschreven worden bij:

• Artritis
• Temporale arteritis
• Dermatitis
• Prikkelbare darm
• Systemische lupus
• Hepatitis
• Astma
• Allergische reacties
• Sarcoïdose

… en mineralocortisteroïden die vooral worden gebruikt om celebraal zoutverlies te behandelen en om belangrijke hormonen te vervangen voor patiënten met bijnierinsufficiëntie.

De bijwerkingen van corticosteroïden zijn waarschijnlijker bij orale inname. Inname met inhalatoren of injecties kan het risico verminderen.

Geïnhaleerde medicijnen, zoals geneesmiddelen die langdurig worden gebruikt om astma te behandelen, verhogen het risico op het ontwikkelen van orale spruw. De mond uitspoelen met water na elk gebruik kan helpen bij het voorkomen van orale spruw.

Glucocorticoïden kunnen ook het syndroom van Cushing veroorzaken, terwijl mineralocorticoïden hoge bloeddruk, een lage kaliumspiegel in het bloed, zwakte van het bindweefsel en problemen met de niveaus van zuren en alkaloïden in het lichaamsweefsel kunnen veroorzaken.

Natuurlijke behandeling van ontstekingen

Algemene richtlijnen

Drink voldoende

Blootstelling aan toxines is een enorme factor bij chronische ontstekingen. Deze kunnen onder meer pesticiden, zware metalen, luchtverontreiniging en schimmels omvatten. Dagelijks worden we blootgesteld aan een lijst met gifstoffen zonder het te weten. Effectief hydrateren is een van de belangrijkste strategieën om ervoor te zorgen dat het lichaam effectief kan ontgiften.

Goed hydrateren helpt bij het opruimen van de darmen, haalt toxines weg uit de lever en de nieren, en helpt ze te elimineren door zweet. Bovendien hebben je cellen voldoende hydratatie nodig om de juiste functies uit te voeren. Over het algemeen geldt dat hoe meer je drinkt, des te minder ontstekingen in uw lichaam aanwezig zullen zijn.

Blijf in beweging

Je lichaam heeft beweging nodig. Dit geldt voor zowat elk orgaansysteem, inclusief de darmen, urinewegen, zweetklieren, bloedsomloop, lymfevaten en zelfs je spieren. Door deze systemen te laten stromen, blijven ze gezond.

Wanneer we stagneren in een van deze gebieden, ontstaan er problemen en krijgen we last van ontstekingen. Dagelijkse lichaamsbeweging is ideaal voor het wegpompen van het lymfevocht en het stimuleren van de bloedsomloop. Vers bloed aan je weefsels leveren is een belangrijke strategie om ontstekingen te verminderen, omdat het helpt om slechte stoffen weg te spoelen en voedingsstoffen voor ontstoken weefsels te bieden.

Probeer dus dagelijks te wandelen, te fietsen, yoga te doen, … Dit helpt om ontstekingen uit je lichaam weg te houden. Ook koude douches, sauna’s en zelfs machines zorgen voor een betere bloedcirculatie.

Verminder stress en verbeter slaap

Chronische stress veroorzaakt drastische stijgingen van inflammatoire biomarkers, cytokines genaamd. Als we niets doen om onze stress onder controle te houden, kan cytokine-activiteit na verloop van tijd zeer schadelijk worden. Chronisch verhoogde pro-inflammatoire cytokinemarkers zijn vooral slecht voor het immuunsysteem en vergroten de kans op infecties alsook ziektes.

Een van de beste manieren om de stressoren van het dagelijkse leven tegen te gaan, is slapen. Tijdens slaap spoelt je brein alle slechte stoffen weg en wordt het lichaam in een diepe helende toestand gebracht. Chronische stress bovenop slechte slaap is een recept voor snelle afname van je gezondheid.

Het optimaliseren van de slaap heeft veel te maken met het reguleren van je natuurlijke dag/nachtritme. Je lichaam is ontworpen om wakker te zijn als de zon opkomt en te slapen wanneer de zon onder is. Met kunstmatige lichtbronnen ontvangt het lichaam niet langer de juiste signalen voor de slaap.

Enkele tips om beter te slapen:

• Geniet van de ochtendzon.
• Vermijd kunstlicht binnen 1-2 uur voor het slapen gaan met behulp van een filter of bril die blauw licht blokkeert.
• Tegen 22u moet je in bed liggen, elk uur slapen voor middernacht is gelijk aan 3 uur na middernacht.
• Zorg voor een verduisterde kamer.
• Beperk cafeïne tot de ochtend.
• Creëer een routine voor het slapen gaan.
• Beoefen dankbaarheid om je geest te ontspannen.
• Neem een supplement om beter te slapen.

Kruiden

Gember wordt al honderden jaren gebruikt om dyspepsie, obstipatie, kolieken en andere maag- en darmproblemen, alsmede reumatoïde artritispijn te behandelen.

>> Meer lezen: De gezondheidsvoordelen van gember

Recent onderzoek gaat in op de gunstige effecten van kurkuma bij de behandeling van artritis, de ziekte van Alzheimer en enkele andere inflammatoire aandoeningen. Curcumine, een stof die voorkomt in kurkuma, wordt gebruikt voor de behandeling van verschillende ziekten en aandoeningen, waaronder ontstekingen. Kurkuma kan je gebruiken om gerechten op smaak te brengen.

 

Omega-3 vetzuren zijn fundamenteel voor het verlichten van ontstekingen. De meeste mensen consumeren tegenwoordig sterk verwerkte diëten met veel omega-6-vetten en een tekort aan omega-3. Deze onbalans alleen draagt bij aan hogere niveaus van ontsteking. Door je verhouding omega-3 tot omega-6-vetten te verhogen met 2-5 gram visolie, doe je je lichaam een groot plezier.

 

Vitamine D is een van de krachtigste voedingsstoffen verantwoordelijk voor het immuunsysteem. Vitamine D-tekort is gebruikelijk in onze samenleving als gevolg van zonnebrandcrème en lage hoeveelheden blootstelling aan de zon. Daar komt nog bij dat het gemiddelde dieet weinig vitamine D bevat.

 

Glutathion is een antioxidant dat alle andere antioxidanten, bijvoorbeeld vitamine C, in het lichaam reguleert. Je kan ook gebruikmaken van glutathion-stimulerende middelen zoals N-acetylcysteïne (NAC) of geacetyleerde glutathion.^[2]

>> Lees meer over antioxidanten: Types, werking en voorbeelden

 

Van boswellia is al meermaals bewezen dat het helpt bij het genezingsproces van ontstekingen. Boswellia voorkomt namelijk dat een enzym met verwoestende eigenschappen schade kan toebrengen. Boswellia is vooral interessant bij ontstekingen aan de gewrichten.

 

Dieet tegen ontstekingen

Een van de meest prominente bronnen van ontsteking in onze samenleving moet het dieet zijn. Als je je ontsteking kwijt wilt, moet je nadenken over wat je in je lichaam stopt. Er zijn verschillende voedingsmiddelen (vooral uit het Mediterraans dieet) is aangetoond dat ze het risico op ontsteking helpen verminderen, waaronder:

• Olijfolie of kokosolie
• Tomaten
• Noten, zoals walnoten en amandelen
• Bladgroenten, inclusief spinazie en boerenkool
• Vette vis, zoals zalm en makreel
• Fruit, inclusief bosbessen, sinaasappels en ananas
• Voedingswaren met veel omega-3

Vermijd het eten van voedsel dat ontstekingen verergert, waaronder:

• Olie op basis van soja
• Gefrituurd voedsel
• Wit brood, gebak en andere voedingsmiddelen die geraffineerde koolhydraten bevatten
• Frisdrank en suikerhoudende dranken
• Rood vlees
• Margarine en reuzel
• Voedingswaren met verzadigde vetten en transvetten^[3]