Antioxidanten: types, werking en voorbeelden

Laatst bijgewerkt op 18 juli 2022

Over antioxidanten is al heel veel geschreven maar wat de meeste artikels gemeenschappelijk hebben, is dat ze onduidelijk zijn. In dit artikel willen we jou een duidelijk overzicht geven van de beschikbare antioxidanten evenals hun werking.

Wat doen antioxidanten nu weer?

Elke antioxidant heeft een verschillende werking maar ze hebben allemaal dezelfde functie: vrije radicalen bestrijden. Je lichaam maakt vrije radicalen aan terwijl voedsel, zonlicht en toxines (rook, vervuiling, alcohol) verwerkt worden. Het doel van antioxidanten is om te matchen met de ontbrekende elektron van vrije radicalen, zodat gezonde atomen in het lichaam dat niet moeten doen.^[1]

Types antioxidanten

Antioxidanten kunnen onderverdeeld worden als wateroplosbaar en vetoplosbaar, of als beide. Dit geeft aan of de antioxidanten in de cellen, door de celmembranen of in de omringende cellen gebruikt zullen worden.

In water oplosbare antioxidanten vervullen hun functie in het bloedplasma dat de cellen omringt. In vet oplosbare antioxidanten daarentegen werken ter hoogte van het celmembraan, dat is gemaakt van voornamelijk vetten en lipiden, alsook op de omliggende lipiden.

De antioxidanten die zowel in water als in vet oplosbaar zijn, werken op celniveau, zowel ter hoogte van de celmembranen (vetten) als aan de binnenkant van de cellen (water). De antioxidant die beide eigenschappen combineert, kan in de celmembranen binnendringen.

De grote categorieën van antioxidanten

We erkennen zes grote categorieën van antioxidanten en daarnaast zullen we nog een zevende categorie bespreken met antioxidanten die niet onder de andere noemers passen.

1. Antioxidante vitamines

Alleen de vitamines die kenmerken van antioxidanten vertonen, worden beschouwd als antioxidante vitamines. Voorbeelden hiervan zijn vitamine A, vitamine C, vitamine E en vitamine K.

2. Antioxidante mineralen

Enkel de mineralen met de juiste eigenschappen mogen antioxidant genoemd worden. Voorbeelden hiervan zijn koper, mangaan, jodide, zink en selenium.

3. Antioxidante proteïnen of aminozuren

Enkel proteïnes met een antioxidante werking krijgen de noemer antioxidanten. Gekende voorbeelden zijn alfa liponzuur, gluthathion en cysteïne.

4. Antioxidante enzymes

Enkel enzymen die een antioxidante functie hebben, mogen antioxidante enzymes genoemd worden. Voorbeelden hiervan zijn DHEA, coQ10 en melatonine.

5. Antioxidante fytonutriënten

De meeste fytonutriënten (plantaardige voedingsstoffen) tonen kenmerken van antioxidanten. Fytonutriënten komen natuurlijk voor en geven de typerende geuren en kleuren aan planten. Deze chemicaliën beschermen de planten tegen insecten en een schadelijke omgeving. Deze nutriënten beschermen bij inname ook onze cellen tegen schadelijke indringers.

Voorbeelden zijn carotenoïden (luteïne, lycopeen en zeaxanthine), polyfenolen zoals flavonoïden (curcumine, ginkgo biloba), resveratrol, fyto-oestrogenen enzovoort.

6. Antioxidante hormonen

Sommige hormonen bezitten antioxidante eigenschappen die de effecten van vrije radicalen in ons lichaam neutraliseren. Melatonine is een voorbeeld van dat type hormoon.

7. Andere antioxidanten

Sommige antioxidanten kunnen onder geen enkele groep geplaatst worden. Een voorbeeld is waterstof dat zich kan vermengen met vrije radicalen en zo het oxidatieproces kan tegengaan.

De werking van antioxidanten

Naast oplosbaarheid en categorie, kunnen antioxidanten ook opgedeeld worden volgens werking.

Sommige antioxidanten beginnen te werken vooraleer het oxidatieproces heeft plaatsgevonden. Die rol schrijven we toe aan lichaamseigen antioxidante enzymen evenals aan waterstof. We noemen dit type antioxidanten directe antioxidanten.

Andere antioxidanten hebben dan weer het doel om vrije radicalen te neutraliseren door hiermee een binding aan te gaan. Indirecte antioxidanten zoals melatonine en curcumine worden dan weer geproduceerd om schade achteraf op te lossen.

Er is ook een speciale groep van netwerk-antioxidanten die samenwerken met andere antioxidanten om vrije radicalen te bestrijden. Deze 5 antioxidanten zijn:

1. Alfa liponzuur, een antioxidante proteïne (bezit alle mogelijke antioxidante functies)
2. Vitamine E
3. Vitamine C
4. Coenzyme Q10
5. Glutathion, een antioxidante proteïne (kan zichzelf genereren)

Daarnaast heb je ook de ondersteunende antioxidanten die de processen kracht toeschrijven, zoals de flavonoïden, de carotenoïden en selenium.^[2]

Enkele gekende antioxidanten

Nu we de antioxidanten min of meer getypeerd hebben, geven we nog even een overzicht van enkele gekende antioxidanten en hun functie.

De acaibes bevat fytonutriënten die helpen om ziektes zoals diabetes, kanker alsook hart- en vaatziekten tegen te gaan. De acaibes helpt om tal van verouderingsprocessen tegen te gaan doordat het beschadigde cellen regenereert.

>> Lees ook: Açai Extract, een adequate bescherming tegen vrije radicalen

Alfa liponzuur, de universele antioxidant die je vooral in vlees terugvindt, is efficiënt in de bestrijding tegen onder andere diabetes, leverziektes en glaucoom. Alfa liponzuur motiveert andere antioxidanten om betere prestaties neer te zetten.

>> Lees ook: Functies en werking van alfa-liponzuur

Astaxanthine is een carotenoïde die de roze kleur aan zalm heeft en 500 keer sterker is dan vitamine C. Het helpt onder meer om ontstekingen tegen te gaan en verbetert de afweer. Het beschermt daarnaast de ogen tegen schadelijke UV-straling.

>> Lees ook: Astaxanthine: krachtige maar onbeminde antioxidant

Betacaroteen is een carotenoïde die we terugvinden in groenten en tomaten. Het helpt onder meer bij maculadegeneratie, spijsverteringsproblemen en als booster van het immuunsysteem. Betacaroteen bestaat in meerdere vormen zoals zeaxanthine, luteïne en lycopeen.

De blauwe bosbes is gekend als een van de gezondste vruchten en bevat flavonoïden, alsook vitamine C en vitamine K. De essentiële stoffen in bosbessen gaan infecties in je hele lichaam tegen, zorgen voor gezonde bloedvaten en zorgen dat je minder snel veroudert.

>> Lees ook: Blauwe bosbessen bieden tal van gezondheidsvoordelen

CoQ10 is een lichaamseigen antioxidant, maar vind je ook terug in vis (makreel, zalm, sardines), rundsvlees, pindanoten en spinazie. Het versterkt onder andere de bloedvaten, verbetert de energie op celniveau en helpt tegen allergieën.

>> Lees ook: CoQ10: de factor die het leven verlengt

Curcumine, een flavonoïde uit kurkuma, wordt onder meer gebruikt om ontstekingen, misselijkheid, krampen, artritis en zelfs kanker tegen te gaan. Weet wel dat dit kruid het bloed dunner maakt en mag je dus niet gebruiken als je antistollingsmiddelen inneemt.

Cysteïne, een aminozuur, vind je terug in eieren, vlees, zuivel en sommige ontbijtgranen. Het wordt vooral gebruikt bij leverbeschadiging en longziektes, alsook herstel na operaties. Aan diabetici wordt afgeraden dit middel te gebruiken omdat het insuline deactiveert.

De bladeren en zaden van ginkgo biloba bevatten flavonoïden, en helpen bij geheugenproblemen, astma en urinewegproblemen. Ook ginkgo biloba maakt het bloed dunner en mag je niet gebruiken als je antistollingsmiddelen inneemt.

Glutathion is een antioxidante proteïne die je enkel in de lever terugvindt en niet in voedsel. Als supplement beschermt deze antioxidant tegen sigarettenrook, alcohol, zware metalen en chemotherapie. De beste vorm is L-Glutathion.

Groene thee bevat polyfenolen die helpen om het immuunsysteem te boosten, leverproblemen en hoge triglyceridenwaarden tegen te gaan, evenals de ziekte van Crohn en bepaalde kankers te bestrijden. Groene thee helpt ook om sneller af te vallen.

>> Lees ook: 6 voordelen van groene thee

Lycopeen is een carotenoïde die je voornamelijk in tomaten terugvindt. Deze nutriënt beschermt je lichaam tegen long- en borstkanker. Het wordt vooral voorgeschreven bij prostaatproblemen en -kanker.

Melatonine is een hormonale antoxidant die geproduceerd wordt door de pijnappelklier. Je kunt deze antioxidant ook in supplementvorm (1 tot 3 mg) opnemen. Melatonine helpt om slapeloosheid, jet lag, tinnitus en glaucoom te bestrijden.

Resveratrol is een fytonutriënt die je voornamelijk in de schil van blauwe druiven (en zo ook in rode wijn) terugvindt. Deze nutriënt helpt om bacteriën en schimmels tegen te gaan, en zorgt voor een gezonde doorbloeding.

>> Lees ook: Resveratrol, antioxidant tegen veroudering

Selenium is een mineraal dat je terugvindt in onder meer peterselie, champignons, noten, zeevruchten, kip, tarwekiemen, volle granen en knoflook. Het wordt gebruikt om het immuunsysteem te stimuleren evenals om het hart, de hersenen en de cellen gezond te houden.

Vitamine A vind je terug in peterselie, zoete aardappelen, watermeloen, broccoli, wortelen, donkere bladgroenten, eieren en mango’s. Het wordt vooral gebruikt om het immuunsysteem te boosten, oogproblemen tegen te gaan, evenals bij huidziekten.

Vitamine C vind je onder meer terug in broccoli, aardbeien, citrusfruit, verse vruchten, peterselie en netels. Het helpt om luchtweginfecties, bloedend tandvlees en oogaandoeningen tegen te gaan. Vooral mensen die roken hebben een tekort aan vitamine C.

Vitamine E vind je terug in tarwekiemen, eieren, noten, groene groenten, sojaproducten, plantaardige oliën en bessen. Deze vitamine helpt tegen hart- en vaatziekten, allergieën, artritis, slechte LDL-cholesterol en stoornissen van het immuunsysteem.

Zink is het mineraal dat het vaakst tekorten veroorzaakt. Zink vind je vooral terug in pompoenpitten, noten, havermout, eieren en peterselie. Het houdt het immuunsysteem, de reproductieorganen, de spijsvertering, de hormonen, de huid en de ogen gezond.^[3]

Is dit overzicht voor jou net iets te veel van het goeie? In samenspraak met je arts of apotheker kan je altijd kiezen voor een multivitaminesupplement dat je lichaam dagelijks van de nodige antioxidanten kan voorzien.