In dit artikel leggen we uit wat antioxidanten precies zijn, wat hun relatie met oxidatie is, waar je antioxidanten kunt terugvinden en wat ze precies doen voor je lichaam.
Wat zijn antioxidanten?
Antioxidanten zijn voedingstoffen (vitamines en mineralen) alsook enzymen of de proteïnen in ons lichaam die van nut zijn bij allerlei chemische processen. Antioxidanten, zoals de naam al laat vermoeden, zijn stoffen die in staat zijn om de normale, maar schadelijke effecten van het fysiologisch proces van oxidatie tegen te gaan.
De believers en non-believers van antioxidanten
Je hebt believers en zogenaamde non-believers. De eerste groep is er van overtuigd dat antioxidanten een belangrijke rol kunnen spelen bij het voorkomen en ook het behandelen van chronische ziektes zoals kanker, hartkwalen, hartaanvallen, Alzheimer, reumatische aandoeningen, diabetes en cataract.
Oxidatiestress door de vrije radicalen
Oxidatiestress komt voor wanneer de productie van schadelijke moleculen die we kennen als vrije radicalen de beschermende capaciteit van de defensiemechanismes van de antioxidanten overstijgen.
Anders gezegd, de vrije radicalen zijn dus geen extreme politieke groepering met terroristische inslag, maar chemisch actieve atomen en moleculaire fragmenten die door hun lading kunnen leiden tot een onvoldoende aantal aan elektronen in het lichaam.
Voorbeelden van vrije radicalen
Voorbeelden van vrije radicalen die in het lichaam actief kunnen zijn, zijn onder meer het superoxide anion, hydroxyl, transitiemetalen zoals ijzer en koper, en ozon.
Vrije radicalen die van ozon afkomstig zijn, kennen we als de reactieve zuurstof soorten, in het Engels reactive oxygen species (ROS). Ze zijn de biologisch meest significante vrije radicalen.
Een of twee ‘unpaired electrons’
Vrije radicalen hebben een of twee ‘unpaired electrons’, en hierdoor zijn ze hoogst onstabiel. Ze richten een ware rooftocht in ons lichaam aan en nemen elektronen om terug gepaard end stabiel te worden, een proces waarbij ze heel wat schade kunnen aanrichten aan de cellen, proteïnen, vetzuren en het DNA van ons lichaam.
Het is trouwens hetzelfde chemische proces van oxideren dat er voor zorgt dat olie ranzig wordt, geschilde appels bruin worden en ijzer begint te roesten.
Schade door vrije radicalen onmogelijk te vermijden?
Is de schade veroorzaakt door vrije radicalen aan ons lichaam al dan niet te vermijden? Een heet hangijzer, maar wetenschappers zijn geneigd te denken van niet. Vrije radicalen duiken op van bronnen van zowel binnen, maar ook van buiten ons lichaam.
Oxidanten die gevormd worden door processen binnen ons lichaam zijn het resultaat van normale inname via de lucht en de ademhaling, van ons metabolisme en van besmetting.
Zogenaamde exogene (dus van buiten het lichaam) oxidanten worden veroorzaakt door factoren uit de omgeving zoals vervuiling, zonlicht, stress, X-stralen, roken en het drinken van alcohol. Onze antioxidant systemen zijn niet perfect, en op die manier is het onvermijdelijk dat de schade aan onze cellen in de loop van ons leven toeneemt.
De schadelijkheid van vrije radicalen in het lichaam is een aspect waarmee zeker rekening moet gehouden worden. Ze kunnen reacties aangaan met ons DNA, wat kan leiden tot een complete ontregeling van onze cellenstructuur, en zelfs tot kanker.
Hoe kunnen antioxidanten vrije radicalen bestrijden?
De hamvraag is dus: hoe kunnen antioxidanten vrije radicalen bestrijden. We leerden al dat vrije radicalen de neiging hebben om met hun ongepaard elektron (of ongepaarde elektronen) moleculen uit de naaste omgeving te gaan oxideren (= een elektron afpakken). De meeste antioxidanten gaan hierbij reageren op de vrije radicalen, waardoor ze meestal onschadelijk gemaakt worden.
Vandaar dat antioxidanten worden toegevoegd aan tal van levensmiddelen, maar ook aan cosmetica, kunststoffen en tal van stoffen en producten om de oxidatie die vrijkomt bij blootstelling aan zuurstof tegen te gaan en te beperken waar mogelijk. Dit helpt de houdbaarheid van producten te verlengen, maar lang niet iedereen is hier voorstander van.
Antioxidanten in de voeding
Antioxidanten in de voeding zijn intussen bijna vanzelfsprekend geworden. Oxidatie in levensmiddelen en etenswaren is een schadelijk proces dat de kwaliteit van het product sterk kan aantasten. Bovendien is het niet mooi voor het uitzicht. Dit is de reden waarom antioxidanten vaak aan levensmiddelen worden toegevoegd.
De E-nummers van antioxidanten
Het is bij levensmiddelen verplicht de toegevoegde antioxidanten allemaal op het etiket te vermelden. Ze werden door de Europese Unie opgelijst onder de vorm van de intussen bekende E-nummers zodat iedereen kan terugvinden welke antioxidanten er in welke levensmiddelen zitten.
Ook zijn er antioxidanten die van nature in levensmiddelen voorkomen en hun werking dus op een natuurlijke manier kunnen uitvoeren. Helaas zijn ze vaak onvoldoende om de vrije radicalen voldoende te bestrijden.
Voorbeelden van natuurlijke antioxidanten in voeding zijn vitamine C, vitamine E en citroenzuur. Een mooi voorbeeld van een natuurlijke antioxidant is citroensap. Een paar druppeltjes toevoegen aan een net geschilde appel, je zal voorkomen dat de appel bruin gaat kleuren. Een geheimpje dat onze grootmoeders al kenden…
Voedingssupplementen met antioxidanten
Bij een voedingspatroon waarin je voldoende vers fruit en groenten eet, beweert men vaak dat het niet nodig is om extra antioxidanten in te nemen. Zo niet, kan je supplementen innemen zoals Resveratrol, groene thee- of granaatappel-extract.
