Dementie en natuurlijke maatregelen ter preventie
Gepubliceerd op 28 september 2017 - Laatst bijgewerkt op 05 juli 2022
Laatst bijgewerkt op 5 juli 2022
Door de toename van de gemiddelde leeftijd – zeg maar de vergrijzing – gekoppeld aan de steeds slechtere eetgewoonten, is dementie een groot probleem geworden in onze westerse leefwereld. Want waar zo’n 2% van de mensen tussen 65 en 70 eraan lijdt, zijn al 20% boven de leeftijd van 80 en zelfs 30 à 40 % boven de 85 het slachtoffer ervan.
Dementie is de 4-de doodsoorzaak boven de leeftijd van 60 en er wordt verwacht dat binnen 50 jaar het aantal gevallen zelfs verdubbelt. Reden ten over om deze vorm van geestelijke aftakeling eens van nabij te bekijken en na te gaan welke natuurlijke maatregelen er bestaan ter preventie of om het proces af te remmen.
Symptomen van dementie
Bij dementie zien we vooral een globale afname van de intellectuele vermogens optreden: het geheugen gaat geleidelijk achteruit, men kan zich steeds moeilijker concentreren, het redeneervermogen en abstract denkvermogen neemt af, de taalvaardigheid en bijgevolg het communicatievermogen vermindert en men heeft steeds minder een idee van tijd en ruimte.
Ook stoornissen in het handelen, karakterveranderingen, stemmingswisselingen met mogelijke depressiviteit en verlies van controle over blaas en darmen (incontinentie) kunnen zich instellen. Uiteindelijk raakt de patiënt het contact met het heden volledig kwijt, kan hij niet meer zelfstandig leven, herkent hij niemand meer en zijn de gezondheid en het functioneren dermate ondermijnd dat hij sterft.
Onnodig te zeggen dat dit niet alleen voor de patiënt zeer erg is, dementie is ook een zware belasting voor familie of verplegend personeel.
Ondergrond en types
Bij dementie stelt men in de hersenen een afname vast van de grijze stof in de hersenschors en dit vooral ter hoogte van de temporale en frontale hersenlobben. Er bestaan twee grote hoofdtypes van dementie: de vasculaire dementie en de ziekte van Alzheimer. Bij de eerste soort is de achteruitgang van de hersenfuncties vooral te wijten aan het dichtslibben van de bloedvaten door atherosclerose (aderverkalking).
Een opeenvolging van talrijke miniscule herseninfarctjes, met telkens wat afsterven van een aantal hersencellen door zuurstoftekort, zorgt ervoor dan voor een geleidelijke achteruitgang van de hersenfuncties. Minder vaak ziet men een merkbare stapsgewijze afname van de geestelijke vermogens door een manifeste beroerte.
Het spreekt vanzelf dat deze vorm van dementie vooral moet voorkomen worden door dezelfde algemene maatregelen die voor hart- en vaatziekten gelden: cholesterolbeheersing, aanpak van eventuele hoge bloeddruk, bloedverdunning bij te viscues bloed, rookstop en een volwaardige voeding met voldoende groenten, volle granen en essentiële vetzuren.
De tweede en meeste voorkomende vorm van dementie, die in ongeveer 70% der gevallen plaatsvindt, is de ziekte van Alzheimer. er bestaan ook mengvormen van beide.
De ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer werd voor het eerst beschreven in 1909 door de Duitse neuroloog Aloïs Alzheimer. hierbij is de oorzaak van de geleidelijke achteruitgang van het intellectueel vermogen minder duidelijk dan bij de hierboven beschreven dementie door atheroscelerose.
Vast staat dat verschillende parameters wijzen op een chronisch ontstekingsproces in de hersenen en dat er een neerslag gebeurt van een speciaal eiwit (het amyloïde-proteïne) in het gedegenereerd hersenweefsel onder de vorm van ‘plaques’. Deze zorgen voor het verstrikt raken van zenuwvezels (“tangles”), vooral rond de hippocampus (de zetel van het geheugen), waardoor nieuwe zaken niet kunnen worden opgeslagen en oude herinneringen niet meer kunnen opgehaald worden.
Ook wordt veelal een tekort van de belangrijke neurotransmittor (signaalstof) acetylcholine vastgesteld. Tenslotte er is ook een erfelijke, voortbeschikkende factor: dragers van het zogenaamd apo-E-gen zijn meer voorbeschikt tot het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer. hoewel deze aandoeningen in zeldzame gevallen reeds bij jongere personen tussen de 36 en 45 jaar kan beginnen (bij erfelijk voorbestemde mensen), is de ziekte van Alzheimer vooral een aandoening van ouderen: zo’n 10% van de mensen boven de 65 en zelfs 50% boven de 85 jaar lijden eraan.
Oorzaken
De eigenlijke oorzaak van de ziekte van Alzheimer is niet gekend; waarschijnlijk is het een multifactoriële aandoening met een aantal bevorderende factoren zoals:
- Een erfelijke aanleg door dragerschap van het gen apo-E4
- Tekorten aan omega-3 vetzuren, vetzuren die vooral worden aangevoerd door vette vissoorten, walnoten, lijnzaadolie, groene groenten. Verschillende epidemiologische studies tonen aan dat de ziekte van Alzheimer minder voorkomt in voedingsgroepen waar regelmatig vis op het menu staat. Omgekeerd ziet men meer Alzheimer optreden bij een voedingspatroon arm aan vis en groene groenten en rijk aan vlees. De omega 3-vetzuren (en vooral EPA) blijken vooral ontstekingsverminderd te werken en ook de doorbloeding te verbeteren.
- Andere nutritionele tekorten in het westers dieet: vitamine B12, zink en anti-oxidanten
- Een opstapeling in de hersenen van toxische metalen als aluminium en kwik
- Een auto-immuunstoornis met beschadiging van de hersencellen
Aanpak
De reguliere aanpak bestaat (met wisselend succes) vooral uit het geven cholinesterase-inhibitoren, stoffen die de afbraak van acetylcholine verminderen en zo het effect van de neurotransmittor acetylcholine vergroten. Ontstekingswerende medicijnen (NSAID’s) worden ook soms gegeven ter preventie of om de evolutie te vertragen.
Natuurlijke benadering
Het is vooral belangrijk de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie te voorkomen door een gezonde leef- en voedingswijze en eventuele voedingssupplementen.
Met de hieronder beschreven natuurlijke maatregelen zijn enkel in beginnende, milde gevallen goede resultaten te verwachten.
Geheugenzwakte, concentratiestoornissen en verwardheid, inherent aan het algemeen ouderdomsproces zonder er sprake is van dementie reageren wel goed op onderstaande adviezen.
Algemene adviezen
- Vermijd aluminium: aluminium kookpotten, drankblikjes met aluminium, voedsel dat in contact met aluminiumfolie, maagzouten met aluminiumhydroxide, anti-diarreemiddelen met aluminiumzouten, gebufferde aspirines met aluminiumverbindingen, deodorants, douchegels en shampoos met aluminiumverbindingen
- Vermijd zoveel mogelijk amalgaanvullingen met kwik: de hoeveelheid kwik in de hersenen is evenredig met de oppervlakte amalgaan in tandvullingen
- Stop met roken
- Blijf zo lang mogelijk fysiek en geestelijk actief
Voedingsadvies
Af te raden:
- Alle verwerkte voedingsmiddelen en junk-food die additieven bevatten (smaak-,geur-,kleur- en bewaarstoffen)
- Alle voedingsmiddelen met mogelijk aluminiumverbindingen: zelfrijzende bloem, ingevroren deeg, cakemixen, kaasplakjes (hamburgers!), bakpoeder, gemodifieerd zetmeel (pudding!), gepekelde voedingswaren…
- Alle storende “transvetten” die ontstaan door het verhitten, harden of omesteren van onverzadigde plantaardige vetten: verhitte plantaardige oliën (uitzondering: olijfolie mag verhit worden), alle geharde of omgeësterde margarines.
- Alle mineraal- en vitaminerovers: suiker in al zijn vormen (snoep, frisdranken, gebak…), koffie, alcohol, witmeelproducten
Aan te raden:
- Een natuurlijk basisdieet: volle granen, verse biogroenten en fruit, peulvruchten, noten en zaden, zure melkproducten, vis, kip, kalkoen, mager bio-vlees, niet verhitte plantaardige oliën
- Voldoende bronnen van omega-3-vetzuren: vette vis (zalm, makreel,sardines, haring), lijnzaadolie, groene groenten (o.a. postelein), walnoten, pompoenpitten
- Voldoende vezels in de voeding (groenten, fruit, volle granen) die zorgen voor de ontgifting van de dikke darm.
Fytotherapie
- Ginkgo of Japanse tempelboom (Ginkgo biloba): verbetert het geheugen, concentratievermogen en alertheid. Bij dementie worden enkel bij milde, beginnende gevallen goede resultaten geboekt, in andere gevallen is er minder snelle achteruitgang.Ginkgo zorgt door een betere hersendoorbloeding voor een beter hersenmetabolisme door een verhoogde aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen. Deze plant beschermt bovendien door een anti-oxidatief vermogen tegen hersencelbeschadiging door vrije radicalen. Is minstens even effectief als de reguliere geneesmiddelen.
- Kleine maagdenpalm (Vinca minor): verbetert eveneens de hersendoorbloeding en de zuurstofvoorziening; resultaten worden vooral gezien bij beginnende, milde dementie
- Gefermenteerde knoflook: verbetert algemeen de doorbloeding, vermindert de risicofactoren zoals verhoogde stolbaarheid van het bloed, hoge bloeddruk, verstoorde cholesterolwaarden…
Supplementen
- Visoliën (met EPA en DHA): zijn, zoals hoger gesteld, vrij belangrijk voor het voorkomen van dementie. Ze verminderen atherosclerose in de hersenbloedvaten en voorkomen het ontstekingsproces met neerslaan van de amyloïd-proteïen.
- Lecithine: is een bron van choline, de voorloper van de neurotransmittor acetylcholine, en een bron van fosfolipiden, belangrijke bouwstenen van de hersencelmembranen, met o.a. fosfatidylserine(bevordert de signaaloverdracht op neurtransmittors, verhoogt de stabiliteit van de celmembranen, verbetert het geheugen en intellectueel vermogen) en fosfatidylcholine.
- Fosfatidylserine(PS): apart gegeven als belangrijke fosfolipide, vertraagt de evolutie van beginnende dementie, verbetert bij ouderen merkbaar geheugen, concentratie en geestelijk welbevinden.
- Vitamines van de B-groep: vooral B12 (veelal deficiënt bij Alzheimer, zeer belangrijk voor het zenuwstelsel en allerlei hersenfuncties), B6 (tekort kan verband houden met depressiviteit, intellectuele achteruitgang), B5 (belangrijk voor de omzetting van choline tot acetylcholine), B1 (bevordert de neurotransmissie in cholinerge zenuwen), foliumzuur (vaak tekort bij Alzheimer, gaat hoge spiegels van homocysteïne tegen), B3 (preventieve waarde)
- Mineralen: vooral zink (deficiëntie houdt verband met het optreden van amyloïde plaques, toedienen helpt amyloïde opbouw verminderen); boron (verbetert hersenfunctie); calcium en magnesium (werken ontspannend), silicium (beschemt hersenen tegen aluminiumintoxicatie)
- Anti-oxidanten: selenium, coenzyme Q10, vitamine C en bioflavenoïden verbeteren de zuurstofvoorziening van de hersencellen en de energieproductie; vitamine E in hoge doses vertraagt de evolutie, pycnogenolen; S.O.D. (superoxide dimutase), alfa-liponzuur
- Acetyl-L-carnitine: vertraagt de progressie van Alzheimer, verbetert het hersenmetabolisme en vermindert geheugenafname.
- Vinpocetine (uit kleine maagdenpalm): verbetert cognitieve functies bij beginnende dementie
- Huperzine A (uit de plant Huperzia serrata): zou geheugen, gedrag en mentale prestaties verbeteren
- Curcumine (uit de plant Curcuma xanthorrhiza/longa): heeft door zijn anti-oxidatief vermogen een uitgesproken preventieve waarde
- NADH zou de intellectuele functies kunnen verbeteren
- DHEA (dehydroepiandrosteron) verlaagde spiegels ervan worden vaak aangetroffen bij Alzheimer patiënten
Enkele bronnen
Aderverkalking in de hersenen en Alzheimer
Supplementen die kunnen helpen bij dementie
Bespreking van enkele supplementen bij dementie