De link tussen persoonlijke veerkracht en stress-gerelateerde veroudering

Laatst bijgewerkt op 24 februari 2022

Het is geen geheim dat stress je sneller oud kan doen worden. Deze nieuwe studie geeft aan dat het vermogen om stress beter te beheersen veroudering kan vertragen.

Verschillende soorten veroudering

Chronologische leeftijd is de kalendertijd die sinds de geboorte is verstreken, terwijl biologische leeftijd je lichamelijke toestand betreft. Epigenetische leeftijd is dan weer een schatting van de biologische leeftijd aan de hand van wetenschappelijke algoritmen. 

Als vakgebied kijkt epigenitica naar de veranderingen in je genen zonder dat de genetische code verandert. Dat wil zeggen dat factoren zoals ongezonde gewoonten je genen kunnen veranderen.^[1]

De link tussen stress en veroudering

Chronische stress wordt in verband gebracht met:

• Versnelde biologische veroudering te herkennen aan o.a. verkorte telomeren (de uiteinden van DNA);
• Niet-overdraagbare aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en psychische stoornissen;
• Ongezond gedrag zoals roken en overmatig alcohol drinken.

Gedragsmatige en psychologische veerkrachtfactoren, zoals cultuur, omgeving en leefgewoonten, kunnen deze associaties beïnvloeden.

Het precieze verband tussen cumulatieve stress en veerkracht moet echter nog worden onderzocht, en dit gaat deze nieuwe studie doen.

Opzet van de studie

Deze studie evalueerde psychologische en biologische stress bij 444 gezonde volwassenen van 18-50 jaar (45% mannen). 

Verschillende betrouwbare instrumenten maten cumulatieve stress, emotionele regulatie, zelfcontrole en de algemene gezondheid. Deze instrumenten betroffen de Cumulative Adversity Inventory, Difficulties with Emotion Regulation Scale, Self-Control Survey-Brief, en Cornell Medical Index.

Om de epigenetische klok te toetsen, werden bloedmonsters genomen. De waarden werden vervolgens in kaart gebracht met behulp van de GrimAge epigenetische klok. Dit model is in staat om het mortaliteitsrisico van de mens te voorspellen.

Tot slot werden ook de nuchtere insuline en glucose, alsook het stresshormoon cortisol en ACTH (dat de aanmaak van cortisol stimuleert) gemeten.

Resultaten van de studie

Chronische stress werd geassocieerd met versnelde epigenetische veroudering en stress-gerelateerde lichaamsreacties zoals bijniergevoeligheid en insulineresistentie.

Emotionele regulatie beïnvloedde de associatie tussen stress en veroudering, in die zin dat een slechtere emotionele regulatie resulteerde in een grotere stress-gerelateerde veroudering, terwijl zelfcontrole de associatie tussen stress en insulineresistentie modereerde, in die zin dat een betere zelfcontrole de insulinegevoeligheid verhoogde.

Hoe past dit in het kader van eerder onderzoek?

Naar de rol van levensstijl op de epigenetische klok werd al eerder onderzoek gedaan:

• Zo vond een review uit april 2021^[2] dat het BMI, een HIV-infectie hebben, en man zijn geassocieerd waren met versnelling van een of meer epigenetische klokken. Hoewel chronische ziekte ook geassocieerd was met versnelling van epigenetische klokken, werden stress-geassocieerde uitkomsten niet vermeld.
• Een analyse uit oktober 2021 toonde aan dat fysieke activiteit en een gezond dieet de biologische leeftijd licht kunnen verminderen. We bespraken deze link in een ander artikel.
• Een meta-analyse uit 2018^[3] vond dat een trauma uit de kindertijd geassocieerd was met een gevorderde epigenetische leeftijd.
• Een longitudinale studie uit 2019^[4] bij zeer premature kinderen meldde een omgekeerd evenredig verband tussen telomeerlengte en cortisol bij stress.
• Een meta-analyse uit 2019^[5] suggereerde dat zelfbeheersing genetisch bepaald wordt, maar dat zelfbeheersing op zijn beurt ook weer de genetische opmaak beïnvloedt.
• Een cohortstudie uit januari 2021^[6] meldde dat kinderen met een betere zelfbeheersing langzamer verouderden. Hun zelfbeheersing was onafhankelijk van hun sociale klasse en intelligentie, en veranderde op natuurlijke wijze in de loop van hun volwassen leven, wat wijst op een mogelijkheid tot interventie.

Epigenetische klokken lijken goed te zijn in het voorspellen van biologische leeftijd, maar ze zijn beperkt tot specifieke factoren. Aangezien de onderliggende mechanismen en sommige van de uitkomsten die met behulp van deze klokken worden voorspeld, niet volledig worden begrepen, en veel van de gegevens observationeel zijn, is verder onderzoek nodig.^[7]

We kunnen in ieder geval besluiten dat zelfbeheersing en een gezonde leefstijl een belangrijke invloed hebben op de lichaamsklok. Rekening houden met deze factoren zou een doorbraak kunnen betekenen in onderzoek naar hoe men lang en gezond kan leven.

Meer van dat? Schrijf je in voor de wekelijkse nieuwsbrief: