Kunnen lichaamsbeweging en een gezond dieet je biologische leeftijd verlagen?

Laatst bijgewerkt op 2 oktober 2023

“Biologische leeftijd” gaat uit van de gedachte dat mensen hun lichaam niet in hetzelfde tempo zien verouderen. Het is een weerspiegeling van de levenskwaliteit en het lichamelijk en geestelijk functioneren.

DNA-klokken zijn epigenetische klokken en zijn gebaseerd op metabolisatie van DNA. Zij kunnen de biologische leeftijd met toenemende nauwkeurigheid bepalen. DNAmGrimAge is een “klok van de volgende generatie” die gebaseerd is op een rechtlijnige combinatie van geslacht, chronologische leeftijd, aantal rokersjaren en 7 plasma-eiwitten die in verband worden gebracht met sterfte en morbiditeit.

Een andere indicator van de biologische leeftijd is de epigenetische mutatiebelasting (EML), gedefinieerd als de som van de statistische epigenetische mutaties (SEM’s: de afwijkende DNAm-waarden) per monster. Een hogere EML is in verband gebracht met verschillende soorten kanker.

DNAm-klokken en EML kunnen worden gebruikt om ingrepen te identificeren die het verouderingsproces kunnen vertragen. Een gezond dieet en veel lichaamsbeweging lijken een goede plaats om te beginnen.

Onderzoek naar biologische leeftijd

Een nieuwe studie, die 2 jaar duurde, onderzocht of betere voedingsgewoonten en hogere niveaus van fysieke activiteit de biomarkers van veroudering verbeterden bij 219 postmenopauzale vrouwen (leeftijd 50-69). Deze proefpersonen hadden deelgenomen aan de “Diet, Physical Activity, and Mammography” (DAMA) studie. 

De deelnemers aan de DAMA studie werden toegewezen aan 1 van de 4 interventies:

• Voedingsinterventie: een onbeperkt plantaardig dieet met een laag glykemisch gehalte, veel antioxidanten en een beperkt aantal verzadigde vetten, transvetten en alcohol;
• Bewegingsinterventie: 1 uur lichaamsbeweging van matige intensiteit per dag, 6-10 metabole equivalenten (MET-uren) van inspannende activiteit per week, en een wekelijkse sessie van 1 uur met een lichaamsbewegingsexpert in een fitnesscentrum;
• Deelname aan zowel de voedings- als bewegingsinterventie;
• Controlegroep: algemeen advies over gezonde voeding en lichaamsbeweging, gebaseerd op de aanbevelingen van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds.

De primaire uitkomsten waren DNAmGrimAge en EML, die aan het begin en aan het eind van de studie werden gemeten.

De link tussen dieet, lichaamsbeweging en gezondheid

Bij de start was er een positief verband tussen DNAmGrimAge en zwaarlijvigheid en vroeger roken enerzijds, en een negatief verband met de inname van groenten en fruit anderzijds. EML had dan weer een positief verband had met de inname van verwerkt vlees. Voor zowel DNAmGrimAge als EML willen we negatieve verbanden uitkomen; positief betekent namelijk dat ze veroudering versnellen.

In vergelijking met de controlegroep leidde de voedingsinterventie tot een vermindering van de DNAmGrimAge (-0,66 jaar). Van de gemeten plasma-eiwitten was alleen PAI-1 significant verlaagd: het was verantwoordelijk voor meer dan 30% van de variabiliteit. PAI-1 wordt in verband gebracht met diabetes type-2, hypertensie, en coronaire hartziekten. Verlagingen van leptine- en GDF-15-eiwitten, hoewel niet statistisch significant, droegen bij aan respectievelijk 20% en 15% van de variabiliteit.

In vergelijking met de controlegroep leidde de inspanningsinterventie tot een vermindering van de EML (-2,06 jaar). Een verdere analyse toonde aan dat SEMs die cruciaal zijn in kanker-gerelateerde paden werden verminderd.

Er was geen verandering in DNAmGrimAge geassocieerd met lichaamsbeweging, en ook was er geen verandering in EML geassocieerd met dieet.

Samengevat levert de studie sterk bewijs voor een oorzakelijk verband tussen een aanpassing van de leefstijl en vertraging van DNAm verouderingsbiomarkers.

Niet veralgemeenbaar?

Een sterk punt van deze studie is dat de steekproef bestond uit gezonde, niet-rokende vrouwen, zodat de resultaten niet werden verstoord door de aanwezigheid van ziekten of roken. Bovendien was het lichaamsgewicht van de deelneemsters tijdens de 2 jaar van de studie relatief stabiel, met een gemiddeld gewichtsverlies van 0,38 kg (de controlegroep verloor het minst, 0,20 kg, terwijl de dieet+oefengroep het meest gewicht verloor, namelijk 0,54 kg). Alle deelnemers waren postmenopauzale vrouwen. De bevindingen van de studie zijn mogelijk niet van toepassing op andere bevolkingsgroepen.

Gevolgen van dit onderzoek

Verschillende studies ondersteunen het verband tussen DNAm-klokken en biologische leeftijd. De versnelling van de DNAm-leeftijd (d.w.z. het verschil tussen de DNAm-leeftijd en de chronologische leeftijd) wordt in verband gebracht met HIV, het syndroom van Down, en de volgende leeftijdsgebonden problemen: de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, amyotrofische laterale sclerose, en sterfte.^[1]

Meer van dat? Schrijf je in voor de wekelijkse nieuwsbrief: