Om jicht te begrijpen moeten we naar urinezuur kijken
Gepubliceerd op 05 januari 2017 - Laatst bijgewerkt op 04 maart 2024
Laatst bijgewerkt op 4 maart 2024
Urinezuur is het finale product van het purinemetabolisme in ons lichaam. Purine is een van de belangrijke componenten in de zogenaamde nucleosides, de bouwstenen van ons DNA en RNA.
Het hoeft niet gezegd te worden dat het gaat om essentiële stoffen voor de werking van ons lichaam met het oog op de energievoorziening en de werking van tal van organen en functies. Ze zijn onmisbaar voor ons overleven en alle gewervelde dieren, waaronder dus ook de mens, hebben robuuste systemen ontwikkeld om voldoende van deze stoffen te kunnen opnemen om ons metabolisme te laten functioneren.
Stoffen als glucose, glycine en glutamine zorgen, samen met de recyclage van purine uit het lichaam, voor de welgekomen en noodzakelijke aanvulling via de voeding.
Bij zoogdieren wordt een overdadige aanvoer van deze stoffen uit ons lichaam verwijderd door de afbraak ervan in de lever en het afscheiden via de nieren.
Wat doen purines in het lichaam?
Bij de meeste zoogdieren worden de purines eerst omgezet in urinezuur, wat om zijn beurt door het enzym uricase in het component allantoïne wordt omgezet. Dit is een gemakkelijk oplosbaar bestanddeel dat gemakkelijk door de bloedstroom kan reizen, waarna het door de nieren wordt gefilterd en door het lichaam kan worden uitgescheiden.
In tegenstelling tot andere zoogdieren hebben mensen en andere primaten geen belangrijk enzym met de naam uricase en kan het de purines enkel afbreken in urinezuur.
Welke urinezuur waarde is goed?
Het juiste peil aan urinezuur in het bloed hangt af van twee factoren. De eerste is de ratio aan urinezuursynthese in de lever. Omdat urinezuur het resultaat is van de afbraak van purine, wordt het juiste peil beïnvloed door zowel de hoeveelheid purine die het lichaam kan verwerken als de hoeveelheid purine die we via onze dagelijkse voeding opnemen.
De tweede factor die de hoeveelheid urinezuur in het lichaam bepaalt is de hoeveelheid urinezuur die door de nieren wordt afgescheiden. Deze afscheiding heeft het meeste effect op de hoeveelheid aanwezige urinezuren in het bloed.
Het is zelfs zo dat zoal 90% van een te hoge hoeveelheid urinezuur in het bloed veroorzaakt wordt door onvoldoende afscheiding. Dit kan tal van oorzaken hebben die vaak in een minder goede werking van de diverse functies van de nieren kan gesitueerd worden.
Dit wordt intussen bevestigd door tal van onderzoeken en de rol van de nieren bij het bestrijden van een te hoog peil aan urinezuur met jicht tot gevolg kan niet voldoende onderstreept worden.
Wat is de rol van urinezuur in het lichaam?
Een van de meest intrigerende aspecten van urinezuur is dat het op het eerste zicht een typisch bijproduct lijkt van het purinemetabolisme, maar dat slechts ongeveer een kleine 10% van het urinezuur dat ons lichaam via de nieren binnenkomt door lichaam ook weer afgescheiden wordt.
De reden hiervoor is intussen duidelijk: urinezuur speelt namelijk ook nog een belangrijke rol als een van de meest belangrijke en essentiële antioxidanten in de vloeistoffen van het lichaam. Deze zijn op hun beurt verantwoordelijk voor het neutraliseren van meer dan 50% van de zo gevreesde vrije radicalen in de bloedstroom, zo hebben wetenschappelijke studies bewezen.
Kunnen we ons urinezuur verlagen of verhogen?
De capaciteit van de mens en van andere primaten om het bloedpeil van het urinezuur in het lichaam op het juiste peil te krijgen en te houden is wellicht een gevolg van onze evolutie doorheen de geschiedenis door het verhogen van de antioxidante capaciteit van het bloed.
Mensen en andere primaten zijn voorts ook de enige zoogdieren die hun eigen vitamine C niet kunnen produceren, en om dit te compenseren hebben ze wellicht in de loop der tijden de mogelijkheid ontwikkeld om zelf het peil aan urinezuur te controleren.
Normaal gezien is het peil aan urinezuur in het bloed bij mensen een slordige zes keer zo groot als de hoeveelheid vitamine C, en dat ligt zowat toen hoger dan bij andere zoogdieren.
Net als vitamine C speelt urinezuur een belangrijke rol bij het beschermen van een reeks zuurstofrijke vezels tegen schade. Een te laag peil aan urinezuur in onze bloedstroom wordt trouwens in verband gebracht met een verhoogd risico op een aantal neurologische stoornissen zoals ALS, multiple sclerose, de ziekte van Huntinton, de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson, blijkt uit studies.
Hyperuricemia en de ontwikkeling van jicht
Urinezuur is een zogenaamd afvalproduct van het lichaam dat door onze vloeistoffen moeilijk kan getransporteerd worden. Toch speelt het een erg grote rol als een van de belangrijkste antioxidanten in ons lichaam en het is dus nodig er voldoende van te hebben.
Het komt er vooral op aan de juiste balans te vinden is zodanig dat deze stof zijn positieve rol kan spelen zonder aanleiding te geven tot aanvallen van jicht met alle bijkomende ongemakken en problemen. Mannen zijn er doorgaans gevoeliger voor dan vrouwen, blijkt uit afdoende cijfermateriaal dat intussen door de nodige studies is verzameld.
Een te hoog peil aan urinezuur krijgt de naam hyperuricemia mee. Dit is een van de meest alarmerende en primaire risicofactoren voor de vorming van jicht, al moet er meteen bij vermeld worden dat niet iedereen die er teveel van heeft ook nadelige symptomen zal ontwikkelen.
Jichtaanval door verhoogd urinezuur
Ook al stijgt het risico op het ontwikkelen van een aanval van jicht naarmate het urinezuur in het bloed verhoogt, toch zal het jaarlijks voorkomen van ontstekingen ten gevolge van jicht niet in dezelfde mate de hoogte ingaan. Het is vooral van belang om deze toestand van nabij onder supervisie te houden en indien nodig snel in te grijpen.
Hyperuricemia zonder symptomen zoals hierboven beschreven is anderzijds niet ongevaarlijk, want het kan eveneens een risicofactor zijn voor de ontwikkeling van andere ziektes.
Het is goed mogelijk dat een patiënt met deze aandoening nooit last zal hebben van een aanval van jicht, maar studies met ultrasound hebben intussen weten aan te tonen dat meer dan een derde van deze personen toch in de gewrichten en de omringende zachte weefsels ontstekingen hebben ontwikkeld zonder zich daar altijd bewust van te zijn.
Wat is het risico van urinezuur?
Het gevaar bestaat dat de concentratie van urinezuren de al moeilijke oplosbaarheid in het lichaam nog verder in het gedrang brengen. Dit kan leiden tot de vorming van naaldvormige kristallen in onder meer het kraakbeen en andere vezelrijke weefsels van het lichaam.
Deze kristallen kunnen zich daar jaren nestelen en vormen zonder echt voor problemen te zorgen. Deze kristallen die zich in de weefsels bevinden kunnen twee richtingen uitgaan: ofwel lossen ze op in onze diverse vloeistoffen van het lichaam, ofwel worden ze door het weefsel uitgestoten.
Wat doen urinezuurkristallen?
In het geval dat de kristallen door het weefsel worden uitgestoten, bestaat de kans dat ze de nabijgelegen vrije ruimtes en gewrichten binnendringen, waar ze snel de strijd aangaan met de cellen die instaan voor het afweersysteem van ons lichaam. Oorlog op microschaal, zeg maar. Deze activiteiten kunnen leiden tot lokale ontstekingen, vaak de voorbode tot artritis en jicht.
Jicht komt vaak voor in diverse fases. Zo gebeurt het dikwijls dat de patiënt weliswaar geregeld leidt aan een acute jichtaanval, maar dat er ook sprake is van periodes waarin hij geen last heeft.
Tijdens deze pijnvrije fase wordt echter opnieuw een overdaad aan kristallen gevormd en is een volgende, pijnlijke aanval niet te vermijden met een uiteindelijk chronische conditie tot gevolg.
Waar treedt een jichtaanval op?
Een plotse aanval van acute jicht treedt vaak ineens op onder vorm van artritis met een ontsteking in één enkel gewricht in lager gelegen regio’s van het lichaam waaronder vaak het gewricht van onze grote teen. Jicht in dit specifiek lichaamsdeel staat bekend als podagra.
Andere gewrichten die er wel eens last van hebben zijn onder meer:
- het middelste deel van de voet
- de enkel
- de knie
- de polsen
- de gewrichten van de vingers
Wat zijn de symptomen van jicht?
Rond de aangetaste plekken kan de huid een rood, blinkend uitzicht hebben. Deze specifieke aanvallen starten dikwijls in de vroege ochtend en bereiken een peil binnen de 6 tot de 24 uur.
De pijn is ernstig en het komt vaak voor dat patiënten geen sokken kunnen dragen of last hebben van lakens en dekens in bed. Zelfs zonder een behandeling verdwijnen de klachten soms gewoon vanzelf.
Een acute aanval van jicht kan ook vergezeld zijn van een opstoot van koorts en leukocytosis (een te hoog aantal witte bloedcellen).
De oorzaak van een jichtaanval
Een aanval van jicht kan geprikkeld worden door een brede waaier aan factoren. Veel van deze factoren hebben te maken met een vermindering van de capaciteit van het bloed om urinezuur op te nemen.
Dit kan op zijn beurt dan weer leiden tot een infecties, een trauma van de gewrichten, snel gewichtsverlies, uitdroging, acidosis en een verlaging van de lichaamstemperatuur. Dit kan een verklaring zijn voor de timing van een aanval van jicht en waarom dit het meest voorkomt in de gebieden op het uiteinde van ons lichaam.
Als gevolg op een acute aanval van jicht kan de patiënt vervallen in een zogenaamde ‘interkritieke’ periode, zijnde een periode waarin hij geen last heeft van jicht. Dit kan bedrieglijk zijn, want het is heel goed mogelijk dat in deze tijdspanne nog meer schadelijke kristallen gevormd worden die op lange termijn voor meerdere ernstige ontstekingen in de gewrichten zullen leiden.
Met andere woorden, eens je last hebt gehad van jicht valt te verwachten dat er in de toekomst nog meer aanvallen zullen optreden.
Kun je chronische jicht hebben?
Terugkerende aanvallen van jicht leiden vaak tot een chronische vorm van jicht, met als gevolg dat afzettingen van negatieve stoffen gaan samen klitten in de zachte weefsels van onder meer de rand van het oor, de gewrichten van de elleboog, de vingers en de tenen.
Een ander negatief effect van deze stoffen is dat ze hinderlijk zijn voor de groei en de levensvatbaarheid van de cellen van de beenderen. Wanneer dit niet behandeld wordt, kan deze vorm van jicht leiden tot een duidelijke aantasting van de gewrichten en de functie ervan in ernstige mate belemmeren.