Symptomen bij een te hoog niveau aan urinezuur & te vermijden voeding

Laatst bijgewerkt op 17 juli 2025

Hoge urinezuurniveaus in het lichaam kunnen resulteren in een pijnlijke aandoening die bekend staat als jicht. Een ophoping van urinezuur wordt vaak in verband gebracht met voeding rijk aan zogenaamde purines.

In dit artikel lees je:

• Wat de purines precies zijn;
• Hoe purines een te veel aan urinezuur veroorzaken;
• Wat de symptomen zijn verhoogde urinezuurniveaus;
• Welke voeding je best kan vermijden bij verhoogde urinezuurniveaus;
• Welke voeding weinig purines bevat en dus gezond is.

Wat zijn purines?

Purine is een heterocyclische verbinding met de formule C₅H₄N₄. Het vormt de basis van een groep organische basen (purines) en, samen met de pyrimidines, van het genetisch materiaal van cellen. Purines komen voor in dierlijke producten, maar worden ook in het menselijk lichaam aangemaakt. Tijdens het cel­metabolisme worden purines afgebroken tot urinezuur, dat via de nieren wordt uitgescheiden.

De term purine werd in 1884 geïntroduceerd door Emil Fischer, die in 1898 voor het eerst purine synthetisch wist te maken. Het beperken van voeding met een hoog purine­gehalte maakt vaak deel uit van leefstijl­adviezen die zorgverleners geven aan mensen met verhoogde urinezuur­niveaus.

Een dieet met veel purines kan het lichaam meer urinezuur laten produceren dan het kan uitscheiden. Hierdoor kan jicht ontstaan, een vorm van artritis waarbij urinezuur­kristallen in de gewrichten neerslaan en pijn veroorzaken.

Urinezuur te hoog

Het lichaam produceert normaal gesproken een bepaalde hoeveelheid urinezuur, lost dit op in het bloed en voert het vervolgens via de nieren af. Wanneer er echter méér urinezuur wordt aangemaakt dan uitgescheiden, kunnen de bloed­waarden te sterk stijgen (hyperurikemie).

Dit kan, samen met andere risicofactoren, bijdragen tot de ontwikkeling van jicht. Jicht is een vorm van artritis waarbij een overdaad aan urinezuur zorgt voor kristalvorming in de gewrichten en andere weefsels van ons lichaam.^[1]

Symptomen van te hoog urinezuur in het bloed

• Gewrichten: pijn, zwelling, roodheid, warmte en gevoeligheid.
• Huid: zwellingen (tophi) onder de huid, vooral aan vingers, tenen, ellebogen en handen.
• Nieren: neiging tot nierstenen, wat kan leiden tot rug‑ of buikpijn, pijn in de lies, misselijkheid, koorts, koude rillingen en bloed in de urine.^[2]

Urinezuur dieet: wat vermijden

Verschillende factoren – waaronder overgewicht, nierfunctiestoornissen en bepaalde geneesmiddelen – kunnen bijdragen aan verhoogde urinezuur­niveaus. Ook de samen­stelling van de voeding speelt een rol. Bij een purine­beperkt voedings­patroon adviseren artsen of diëtisten vaak om de volgende producten te beperken:

#1. Vlees

Orgaanvlees (lever, hart, nieren, hersenen) bevat zeer veel purines. Bij een purine­beperkt dieet worden orgaanvlees en rood vlees daarom meestal sterk ingeperkt. Spek bevat eveneens relatief veel purines. Gevogelte (kip, kalkoen) komt in dit kader vaak slechts met mate op het menu.

#2. Zeevruchten, schaal- en schelpdieren

Krab, kreeft, garnalen én vette vissoorten zoals sardines, ansjovis, haring, makreel, tonijn en zalm bevatten veel purines.

#3. Groenten

Sommige groenten (bijv. paddenstoelen, bonen, erwten, linzen, broccoli, bloemkool, asperges en spinazie) leveren meer purines dan andere plantaardige producten. Bij plotselinge jichtklachten kan een zorgverlener adviseren de inname tijdelijk te beperken.

#4. Gist‑ en alcoholhoudende producten

Voedsel en dranken met bier‑ of bakkersgist, met name bier en (in mindere mate) rode wijn, kunnen het purine‑aanbod verhogen. Het is raadzaam het alcoholgebruik te matigen en – in overleg met een arts – bij een acute jichtaanval zo nodig tijdelijk te stoppen.

#5. Gedroogde en sommige verse vruchten

Dadels, vijgen en, in mindere mate, bananen, avocado, appels, kiwi’s, kruisbessen en ananas leveren meer purines dan veel ander fruit. Het effect hiervan op de totale purine‑inname verschilt echter per persoon.

Urinezuur dieet: wat wél eten

Ondanks bovenstaande lijst blijft er veel keus over. Belangrijk is, zoals altijd, variatie en matiging.

• Fruit past goed in een gevarieerd voedings­patroon. Voor kersen zijn er enkele verkennende onderzoeken die wijzen op een mogelijke invloed op urinezuur‑ en ontstekings­markers.³ Deze bevindingen zijn echter (nog) niet door EFSA beoordeeld en mogen daarom niet worden opgevat als bewezen werking.
• Groenten zoals aardappelen, groene bladgroenten en veel andere soorten leveren doorgaans weinig purines.
• Peulvruchten (linzen, bonen, sojabonen, tofu) zijn plantaardige eiwitbronnen met relatief beperkte purine‑opname in vergelijking met dierlijke eiwitten.
• Noten en zaden bevatten weinig purines en passen in een evenwichtig dieet.
• Volkoren granen (o.a. haver, bruine rijst, gerst) leveren complexe koolhydraten en vezels.
• Zuivelproducten – vooral magere varianten – en eieren worden vaak goed verdragen in een purine‑beperkt voedings­patroon.
• Dranken zoals water, koffie, (groene) thee dragen bij aan een goede vochtbalans.
• Kruiden, specerijen en plantaardige oliën (kokos‑, olijf‑, lijnzaadolie) kunnen naar smaak worden gebruikt.^[3]