De verbinding tussen darm en hersenen bepaalt je gezondheid

Laatst bijgewerkt op 6 juli 2022

De matrix die microbioom, darm en hersenen verbindt is een nieuw paradigma om gezondheid te begrijpen. Wanneer deze matrix goed werkt, zullen ook je lichaam en geest goed functioneren.

Wanneer de matrix uit balans is, kunnen lichamelijke gezondheidskwesties zoals artritis, diabetes, darmproblemen, voedselovergevoeligheden, leverproblemen, ontsteking, musculoskeletale aandoeningen en auto-immuunziekten optreden. De geestelijke gezondheid ziet af en neurodegeneratieve aandoeningen kunnen zich ontwikkelen.

De rol van de nervus vagus

De nervus vagus of 10^de hersenzenuw is de langste van alle hersenzenuwen. Hij loopt van de hersenstam naar de colon transversum. Onderweg worden het strottenhoofd, de slokdarm, de longen, de luchtpijp, het hart en het grootste deel van het spijsverteringsstelsel geïnnerveerd. De hersenen en de darm zijn dus wederzijds verboden door de nervus vagus.

De lange, ingewikkelde weg betekent dat de vagus de belangrijkste zenuw is van het parasympatische zenuwstelsel, ook wel rust- en verteringssysteem genoemd. Dit is het autonome systeem dat het lichaam helpt energie te besparen door de hartslag te vertragen.

De nervus vagus reguleert bovendien de spijsvertering en ontspant de sluitspieren in de darm. De boodschappen die de nervus vagus doorgeeft aan de hersenen vanuit het darmmicrobioom beïnvloeden ook de hypothalamus-hypofyse-as, die op zijn beurt het neuro-endocrine systeem, de stemming en de immuunrespons controleert.

Respons van de as tussen hersenen en darm

De nervus vaguszenuw werkt in twee richtingen: ongeveer 80% van de berichten gaat van de darm naar de hersenen, ongeveer 20% gaat de andere kant op. Waarover communiceren ze?

Signalen van het darmmicrobioom en van de darm zelf vertellen de hersenen wat daar beneden gebeurt; signalen van de hersenen vertellen de darmen dan weer welke veranderingen in reactie daarop moeten worden aangebracht. De darm communiceert onder meer over het gebruik van neurotransmitters zoals serotonine en GABA, en groeifactoren zoals BDNF. De hersenen vertellen de darm bijvoorbeeld om slijm te produceren en de immuunfunctie te veranderen.

Darmbacteriën en reactie op de gezondheid van de hersenen

Recent onderzoek bevestigt het idee dat darmgezondheid en hersengezondheid nauw met elkaar verbonden zijn. Metabolieten uitgescheiden door darmbacteriën worden waargenomen in de darm en hun niveau wordt via de nervus vagus aan de hersenen gerapporteerd.

Bacteriële metabolieten omvatten enkele stoffen die sterk lijken op neurotransmitters van de hersenen, zoals dopamine. Met andere woorden, microbiële metabolieten kunnen interageren met de hersenen en gedrag en gevoelens beïnvloeden.

De menselijke darm bevat meer dan 1000 bacteriesoorten. Biljoenen van individuele bacteriën zitten in de darmen, wat betekent dat het menselijk lichaam meer bacteriën bevat dan de cellen in het hele lichaam. De darm bevat 20 miljoen bacteriegenen, terwijl het lichaam zelf er slechts 2000 bevat.

De link tussen darmbacteriën en autisme evenals Alzheimer

Darmbacteriemetabolieten kunnen ook belangrijk zijn bij een aantal neurodegeneratieve ziekten. Bij autisme lijken darmmicrobiotica bijvoorbeeld het immuunsysteem en het metabolisme te veranderen. Mensen met autisme hebben vaak een hogere darmpermeabiliteit en vertonen een hogere antigene belasting van darmbacteriën. Hun darmbiomebacteriën zijn minder divers en Candida is twee keer zo overvloedig aanwezig en beïnvloedt de darmbrein-as.

Mensen met autisme hebben ook hoge niveaus lipopolysacchariden (LPS) in hun bloed. LPS wordt vrijgegeven door de buitenste celwanden van gramnegatieve bacteriën wanneer ze worden vernietigd. LPS leidt tot ontstekingen die overgaan van het spijsverteringskanaal naar de bloedbaan.

De aanwezigheid van antilichamen tegen LPS in het bloed leidt tot het welbekende lekkende darmsyndroom. LPS lokt een sterke immuunrespons uit die nauw gerelateerd kan zijn aan autismesymptomen.

Evenzo wordt verhoogde LPS van intestinale permeabiliteit opgemerkt in hersenstoornissen zoals de ziekte van Alzheimer, cognitieve achteruitgang, dementie en stemmingsstoornissen.

Beschadigde darmbacteriën

Wanneer de darmbacteriën beschadigd uit balans zijn, kunnen de gevolgen voor de gezondheid ernstig zijn. De belangrijkste boosdoener is het Westers dieet dat de darm belast met sterk verwerkt voedsel dat rijk is aan chemische additieven, suiker en slechte vetten, en weinig vezels bevat.

Blootstelling aan het herbicide glyfosaat, dat eveneens in ons moderne voedsel terug te vinden is, is een andere belangrijke oorzaak van schade. Glyfosaat kan ook de bloed-hersenbarrière doorbreken, en LPS en andere toxines in de hersenen laten binnendringen.

Andere veel voorkomende boosdoeners zijn antibiotica en medicijnen, alcohol, pesticiden en tot slot ook stress. Zelfs gezonde voedingsmiddelen kunnen de schuld dragen als ze gluten of lactose bevatten of hoog zijn aan lectinen (een onverteerbaar eiwit dat voorkomt in bonen en nachtschadeplanten zoals pepers).

Waar dit allemaal op neerkomt is een darmontsteking. Dat leidt tot de productie van ontstekingscytokinen die de bloed-hersenbarrière passeren en het immuunsysteem van de hersenen activeren, waardoor ontstekingsdegeneratie ontstaat. Tegelijkertijd worden macrofagen in de darmen ook geactiveerd, wat leidt tot degeneratie in het enterische zenuwstelsel.

Het resultaat? Een doorlopende cyclus van inflammatoire neurodegeneratie door de gehele hersen-darmas. De vroege symptomen zijn subtiel. Er is geen pijn omdat de hersenen geen pijnreceptoren hebben en de binnenwand van het maagslijmvlies geen pijnvezels bevat. De symptomen zijn opgeblazenheid, onmiddellijk gevolgd door hersenmist.

Bacteriële overgroei van de dunne darm

De dunne darm is een agressieve omgeving voor bacteriën. Sommigen gedijen daar prima, maar het grootste deel van de darmbacteriën bevindt zich in de dikke darm. De bacteriële overgroei van de dunne darm (SIBO) treedt op wanneer darmbacteriën naar de dunne darm reizen en zich vasthouden, of wanneer de bacteriën die van nature in de dunne darm worden aangetroffen te veel toenemen.

SIBO-symptomen zijn een opgeblazen gevoel en flatulentie, diarree of obstipatie, buikpijn, misselijkheid en vermoeidheid. SIBO kan een complicatie zijn van aandoeningen zoals diabetes, het prikkelbaredarmsyndroom en hersenschuddingen, maar het kan ook optreden als gevolg van antibiotica- en alcoholgebruik, protonpompinhibitoren, en lage maagzuur- en galzuurniveaus.

Een vezelrijk dieet vertraagt de beweging in de dunne darm en kan leiden tot SIBO. Ouder worden en vrouw zijn, zijn belangrijke risicofactoren. Een gevolg is dat de overtollige bacteriën in de dunne darm voedingsstoffen kunnen opeten voordat ze kunnen worden opgenomen.

7 stappen om de balans in de as te herstellen

De balans tussen darm en hersenen kan je zelf herstellen, met behulp van onderstaande stappen. Onderneem deze stappen – wanneer je gebruik wil maken van aanvullende supplementen – in samenspraak met een arts.

1. Resetten

De eerste stap is om je dieet en levensstijl te resetten. De belangrijkste voedingscomponent is een ontstekingsremmend dieet dat vrij is van gluten, bewerkte voedingsmiddelen en suiker. Het ketogeen dieet is hier ideaal voor, of een aangepast Mediterraan dieet dat vrij is van zuivel, nicotine en kunstmatige zoetstoffen.

Naast het basisdieet is het toevoegen van twee theelepels kokosolie zeer nuttig voor antimicrobiële en antischimmeleffecten. Ook nuttig zijn stressverminderende technieken zoals meditatie, mindfulness, yoga en regelmatige lichaamsbeweging.

2. Verwijderen

Verwijder voedingsmiddelen die de darm beschadigen. Bewerkte voedingsmiddelen, suiker, zuivel en gluten moeten worden verwijderd om de darm te laten genezen en de ontsteking te laten verdwijnen. Verwijder tegelijkertijd ongewenste ziekteverwekkers om gunstige darmbacteriën en de darm-hersen-as-link te herstellen.

3. Vervangen

Mensen met darmdysbiose moeten hun spijsverteringsenzymen en maagzuur aanvullen en vervangen. Paradoxaal genoeg kunnen symptomen die vaak worden toegeschreven aan overtollig maagzuur in feite worden veroorzaakt door een lage maagzuurgraad.

Een uitgebreid enzymcomplex dat amylase, papaïne, trypsine en lipase omvat, bevordert een gezonde spijsvertering.

4. Regenereren

Nadat het dieet is gereset en de gifstoffen zijn verwijderd, heeft het beschadigde darmslijmvlies hulp nodig bij het regenereren en herstellen van de darmwand. Het aminozuur glutamine is de sleutel tot dit proces. Over het algemeen beschermt glutamine spierweefsel en ondersteunt het de immuunfunctie tijdens perioden van immuun- en spierstress.

Andere voedingsstoffen die nuttig kunnen zijn, zijn onder meer omega-3-vetzuren. Andere hulpmiddelen voor het regenereren van het slijmvlies zijn curcumine, N-acetylglucosamine (NAG), gember, aloë vera en grasgevoerde collageenpeptiden, om er maar een paar te noemen.

5. Heropbouwen

Bij darmdysbiose is de bacteriële balans verstoord. Het opnieuw inenten van het darmkanaal met hoogwaardige prebiotica en probiotica kan helpen om nuttige bacteriën te herstellen en schadelijke bacteriën te verdringen.

Ook vezels zijn cruciaal voor het resetten van het microbioom. Fructooligosacchariden, die we terugvinden in complexe oplosbare vezels, werken als prebiotica die de groei van nuttige bacteriën in de dikke darm bevorderen.

6. Reinigen

Wanneer de symptomen van dysbiose verminderd of verdwenen zijn, kan voedsel dat eerder werd verwijderd geleidelijk opnieuw worden ingevoerd. Ga door met het vermijden van verwerkt en gefrituurd voedsel, en voedsel dat allergische reacties veroorzaakt.

7. Onderhouden

De as tussen darm en hersenen gezond houden is een continu proces. Het vermijden van een slecht dieet, gebrek aan beweging en stress vereist toewijding en kennis. De gezondheid kan worden ondersteund met behulp van een dagelijkse dosis multivitamines en fytonutriënten, vitamine D met vitamine K, omega-3 vetzuren, een een probioticum en groene dranken. Regelmatige lichaamsbeweging is een must.^[1]

Bronnen[+]

Bronnen
↑1	8 juli 2019, The Gut-Brain Axis: determining physical, mental health