Het gevaar van microplastics: wat ze zijn, waar je ze tegenkomt en hoe je je blootstelling verlaagt

Laatst bijgewerkt op 16 september 2025

Microplastics zijn onzichtbaar klein, maar hun impact is groot. Ze zweven in onze lucht, drijven in water, hechten zich aan je snijplank en — jawel — komen zelfs mee met dat ‘gezonde’ kopje thee. In dit artikel lees je wat microplastics zijn, waarom ze aandacht verdienen, waar je ze in het dagelijks leven aantreft (van cosmetica tot huishoudartikelen en voedingsmiddelen) en vooral: praktische, haalbare stappen om je blootstelling te verminderen.

Wat zijn microplastics?

Microplastics zijn vaste kunststofdeeltjes kleiner dan 5 mm. Ze kunnen intentioneel zijn toegevoegd (bijv. microbeads in cosmetica of glitter) of ontstaan door slijtage van grotere plastics (denk aan vezels uit kleding of bandenslijtage).

Nog kleiner zijn nanoplastics (kleiner dan 1 µm): die zijn zo minuscuul dat ze relatief makkelijk biologische barrières kunnen passeren. Autoriteiten als WHO en EFSA benadrukken dat er wél plausibele risico’s zijn (o.a. ontsteking en chemische additieven die meekomen), maar dat het gezondheidsevidence nog in ontwikkeling is — reden te meer om voorzorg toe te passen.

Waarom zijn microplastics een zorg?

• Ze zitten in veel alledaagse consumpties. In 2024 toonde een PNAS-studie aan dat gemiddeld ~240.000 deeltjes (voornamelijk nanoplastics) in 1 liter gebotteld water zitten — 10-100× meer dan in eerdere inschattingen. (Bron)
• We ademen en eten ze. Recente overzichten melden microplastics in indoor lucht en stof (met hoge concentraties in binnenruimtes), en in verschillende voedingsmiddelen. (Bron)
• Ze worden in het lichaam aangetroffen. In 2022 zijn voor het eerst plasticpolymeren in menselijk bloed gekwantificeerd; studies vonden ook deeltjes in menselijke placenta. Dat betekent dat blootstelling leidt tot biologische beschikbaarheid — wat niet hetzelfde is als bewezen ziekmakend, maar wel reden tot waakzaamheid. (Bron)

Microplastics: waar vind je ze?

1) Cosmetica & persoonlijke verzorging

• Microbeads & glitter. De EU verbood per 17 oktober 2023 de verkoop van losse plastic glitter en microbeads (intentioneel toegevoegde synthetische polymeren); voor andere toepassingen gelden overgangstermijnen.
• Polymer-ingrediënten. Naast microbeads bevatten producten vaak polymeren zoals polyethylene (PE), polypropylene (PP), polymethyl methacrylate (PMMA), nylon-12, PET, polystyreen en acrylate copolymers. De NGO-database Beat the Microbead houdt lijsten bij van honderden “microplastic” ingrediënten in cosmetica. Verder in dit artikel vind je een rode lijst met mogelijk schadelijke ingrediënten.

Producten: scrubs, glitters, make-up, nagelproducten, sommige tandpasta’s en huidverzorging (zeker “leave-on” formules kunnen polymeren bevatten).

2) Voedingsmiddelen & dranken

• Gebotteld water. Gemiddeld ~240.000 micro-/nanoplastics per liter (vooral nanoplastics), waarschijnlijk afkomstig van fles en filters. Over gezondheidseffecten bestaat nog onzekerheid.
• Theezakjes van nylon/polypropyleen. Eén plastic theezakje bij 95 °C kan miljarden micro- en nanoplastics afgeven aan je kopje. Tip: kies losbladige thee zoals groene thee met metalen infuser of papieren zakjes zonder kunststof.
• Tafelzout. Diverse studies vinden microplastics in zout; bandbreedte varieert flink per merk/land (van tientallen tot duizenden deeltjes per kg).

3) Huishoudartikelen & keuken

• Snijplanken (PE/PP). Snijden kan tien- tot miljoenen microdeeltjes per jaar vrijmaken, afhankelijk van gebruik en slijtage. Overstappen op hout of glas vermindert dit.
• Kookgerei & non-stick coatings (PTFE). Studies suggereren dat beschadigde anti-aanbaklagen micro-/nanoplastics kunnen afgeven; vermijd oververhitting en vervang versleten pannen.
• Synthetische schoonmaaksponzen/poetsdoeken (polyurethaan, polyester) schuren kunststof af tijdens gebruik (logisch: slijtage = deeltjes); kies vaker voor katoen/viscose of natuurlijke alternatieven (bijv. cellulose-spons).
• Vaatwas-/was-pods (PVA-omhulling). Over de afbreekbaarheid van polyvinylalcohol in afvalwater lopen de meningen uiteen; de wetenschap is nog niet eenduidig. Als je wil minimaliseren: kies poeder of vloeibaar in karton of navulflessen.

4) Textiel & wonen

• Synthetische kleding (polyester, acryl, nylon). Bij wassen en dragen komen microvezels vrij; binnenlucht en huisstof bevatten meetbare hoeveelheden. Gebruik microvezelfilters/waszakken en droog indien mogelijk aan de lucht.
• Tapijt, meubels, verf. Slijtage en stof vormen binnen een continue bron van deeltjes. Regelmatig HEPA-stofzuigen en nat dweilen beperkt herverwaaien.

5) Buiten & mobiliteit

• Banden-slijtage. In de EU zijn bandendeeltjes een toonaangevende bron van microplastics; de EEA schatte ~450.000 ton/jaar voor 2019 (EU-27), oplopend met zwaardere voertuigen.
• Kunstgras (rubber infill). De EU beperkt intentioneel toegevoegde microplastics; verkoop van granulair infill voor sportvelden stopt na een overgang van 8 jaar (verbod vanaf 2031).

Ook interessant: Zo vertelt je lichaam dat je een vitaminetekort hebt.

Welke ingrediënten kan je best vermijden?

De onderstaande Red Flags-lijst gebruikt internationale INCI-namen en is handig als snelle consumentengids om mogelijke microplastic-ingrediënten in cosmetica te herkennen. Let wel: het is geen wettelijke lijst. De EU-definitie van intentioneel toegevoegde microplastics focust op vaste, onoplosbare en niet-biologisch afbreekbare polymeerdeeltjes; sommige namen hieronder zijn paraplu-/familienamen (bv. “Polyvinyl”) en andere stoffen worden in formules vaak opgelost of als gel gebruikt (bv. Dimethicone, Carbomer) en tellen dan niet als microplasticdeeltjes. Gebruik dit dus als startpunt en verifieer twijfelgevallen bij de fabrikant of in een gedetailleerde ingrediëntenlijst.

‘Red flag’ ingrediëntenlijst:

• Acrylates Copolymer
• Acrylates Crosspolymer
• Butylene
• Carbomer
• Dimethicone
• Ethylene
• Methacrylate Copolymer
• Methacrylate Crosspolymer
• Methyl Methacrylate Copolymer
• Methyl Methacrylate Crosspolymer
• Nylon (PA)
• Polyacrylamide
• Polyacrylate
• Polypropylene (PP)
• Polyurethane
• Polyvinyl (bijv. polyvinyl-varianten)
• Propylene Copolymer of Polypropylene
• PVP (Polyvinylpyrrolidone)
• Styrene Copolymer
• Tetrafluoroethylene
• Vinyl Acetate Copolymer
• VP/VA Copolymer^[1]

Giftige stoffen in kassabonnetjes: hoe snel neemt je lichaam dit op?

Veel thermisch papier voor kassabonnetjes bevatte bisfenol A (BPA); de EU verbood BPA in thermisch papier per 2 januari 2020, waarna BPS vaker wordt ingezet. Bij huidcontact kan vrije BPA (of BPS) binnen minuten naar je bloedbaan doorlekken — zéker als je nét handgel, lotion of zonnebrand gebruikte (die verhogen de huiddoorlaatbaarheid). In een PLOS One-studie stegen bloed- en urinewaarden al binnen 90 minuten na aanraken en eten met de ‘besmette’ hand. Praktisch advies: vraag om een digitale bon of pak ‘m niet aan na handgel; was je handen vóór je eet of je gezicht aanraakt.

Misschien is dit ook interessant: Werken astaxanthine en tomatenextract als natuurlijke zonbescherming?

7 praktische tips om je blootstelling te verlagen

1) Kies kraanwater + goede fles

Gebruik kraanwater (eventueel gefilterd) in een RVS of glazen drinkfles i.p.v. wegwerp-PET. Dit vermijdt duizenden tot honderdduizenden deeltjes per liter uit flessen.

2) Thee zonder plastic

Vermijd nylon/polypropyleen theezakjes. Ga voor losbladige thee met een roestvrijstalen infuser of voor onbehandelde papieren zakjes.

3) Vervang plastic snijplanken

Gebruik houten of glazen snijplanken, houd messen scherp en vervang versleten planken tijdig.

4) Behandel non-stick pannen met beleid

Verhit anti-aanbakpannen niet leeg op hoge stand, gebruik zachte spatels, en vervang bij duidelijke krassen. Overweeg gietijzer, roestvrij staal of keramisch als alternatief.

5) Slim wassen tegen vezels

Was volle ladingen op lagere toeren, gebruik een microvezelfilter of waszak en kies vaker voor natuurlijke vezels. Binnen stofzuig je met HEPA en dweil je nat.

6) Cosmetica checken

Vermijd producten met losse glitter en check ingrediënten via bronnen die microplastic-lijsten bijhouden (zoals Beat the Microbead).

7) Digitale bonnen & handhygiëne

Vraag om digitale kassabonnen. Raak papieren bonnen niet aan met net ingelopen handgel, en was je handen vóór je eet.

Korte juridische context (EU)

De EU-verordening (EU) 2023/2055 beperkt intentioneel toegevoegde microplastics in producten (o.a. glitter, cosmetica, kunstgras-infill), met directe en gefaseerde ingangsdata per productgroep. Dit beleid moet emissies terugdringen terwijl bedrijven tijd krijgen om te herformuleren.

Conclusie

Het gevaar van microplastics zit ‘m niet in één product of handeling, maar in opgetelde blootstelling: een flesje hier, een snijplank daar, wat binnenstof en een bonnetje bij de kassa. De wetenschap ontwikkelt zich snel, maar het voorzorgsprincipe is nu al verstandig: verminder bronnen die je makkelijk kunt vermijden. Begin klein: drink uit glas of RVS, stap over op houten snijplanken, kies thee zonder plastic en vraag digitale bonnen. Elke microstap telt.

Meer lezen: Wat zijn PFAS, PFOS en PFOA en waarom zijn ze schadelijk?

Altijd op de hoogte van het laatste gezondheidsnieuws? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief: