Zijn kunstmatige zoetstoffen gezond? Nieuw onderzoek geeft meer inzicht!

Laatst bijgewerkt op 8 maart 2023

Op dieet en zin in wat limonade of frisdrank? Tegenwoordig vind je in elke supermarkt een groot scala aan diverse ‘zero’ en ‘light’-producten. Het is dus makkelijk om je suikerinname in de gaten te houden.

Maar zijn deze vervangende suikers wel goed voor je? In dit artikel bespreken we enkele studies en leggen we je in het kort uit wat zoetstoffen doen met je lichaam.

Wat zijn kunstmatige zoetstoffen?

Kunstmatige zoetstoffen, of suikervervangers, zijn chemische stoffen die aan sommige voedingsmiddelen en dranken worden toegevoegd om ze zoet te laten smaken.

Ze worden vaak “intense zoetstoffen” genoemd omdat ze een smaak hebben die lijkt op die van tafelsuiker, maar tot enkele duizenden keren zoeter is. Hoewel sommige zoetstoffen calorieën bevatten, is de hoeveelheid die nodig is om producten te zoeten zo klein dat je uiteindelijk bijna geen calorieën binnenkrijgt.^[1] Daarom kun je deze suikervervangers vaak terugvinden in drankjes of voeding met het label ‘zero’, ‘light’ of ‘laag in calorieën’.

Welke kunstmatige zoetstoffen zijn er?

Een aantal zoetstoffen zoals aspartaam klinken je misschien wel bekend in de oren. Toch is de lijst met zoetstoffen een stuk langer dan je denkt, wij sommen ze even voor je op:

• Aspartaam: Deze zoetstof is 200 keer zoeter dan tafelsuiker.
• Acesulfaam kalium: Ook bekend als acesulfaam-K is zo’n 200 keer zoeter dan tafelsuiker en is geschikt voor koken en bakken.
• Advantame: Deze zoetstof is 20 000 keer zoeter dan tafelsuiker en wordt gebruikt om te koken en te bakken.
• Aspartaam-acesulfaam zout: Dit stofje is 350 keer zoeter dan tafelsuiker.
• Cyclamaat: Dit product, 50 keer zoeter dan tafelsuiker en gebruikt voor koken/bakken, is sinds 1970 verboden in de Verenigde Staten. De zoetstof mag nog wel gebruikt worden in Europa, maar in kleinere hoeveelheden.^[2]
• Neotaam: Deze zoetstof is 13 000 keer zoeter dan tafelsuiker en geschikt voor koken en bakken.
• Neohesperidin: 340 keer zoeter dan tafelsuiker en geschikt voor koken en bakken, maar niet goedgekeurd voor gebruik in de Verenigde Staten.
• Sacchari: Sacharine is 700 keer zoeter dan tafelsuiker en werd reeds in 1995 door de Scientific Committee on Food van de Europese Unie goedgekeurd.
• Sucralose: Sucralose, dat 600 keer zoeter is dan tafelsuiker, is geschikt voor koken en bakken. De meest bekende merknaam hiervan is Splenda.

Welk effect hebben zoetstoffen op het gewicht?

Sommige observationele studies halen een verband aan tussen het consumeren van kunstmatig gezoete dranken en obesitas^[3].

Gerandomiseerde gecontroleerde studies die later zijn gedaan melden echter dat kunstmatige zoetstoffen het lichaamsgewicht, de vetmassa en de tailleomtrek kunnen verminderen^[4][5].

Deze studies tonen ook aan dat het vervangen van gewone frisdranken door suikervrije versies de body mass index (BMI) met 1,3-1,7 punten kan verlagen^[6]. Bovendien kan het kiezen van kunstmatig gezoete voedingsmiddelen in plaats van die met toegevoegde suiker het aantal dagelijkse calorieën dat je binnenkrijgt verminderen.

Verschillende studies, gaande van 4 weken tot 40 maanden, tonen aan dat dit kan leiden tot een gewichtsverlies tot 1,3 kg^[7].

Welk effect hebben zoetstoffen op het hart?

Kunstmatige zoetstoffen zijn misschien goed voor je dieet, toch zijn ze niet helemaal zonder risico’s. Nieuw onderzoek van de Cleveland Clinic toont aan dat erythritol, een populaire kunstmatige zoetstof, in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op een hartaanval en beroerte.^[8]

Onderzoekers bestudeerden meer dan 4.000 mensen in de VS en Europa en ontdekten dat degenen met een hoger erytritolgehalte in het bloed een verhoogd risico liepen op een belangrijke ongewenste cardiale gebeurtenis zoals een hartaanval, beroerte of overlijden.

Zij onderzochten ook de effecten van toevoeging van erytritol aan ofwel volbloed ofwel geïsoleerde bloedplaatjes, die celfragmenten zijn die samenklonteren om bloedingen te stoppen en bijdragen tot bloedstolsels.

Uit de resultaten bleek dat erytritol ervoor zorgde dat bloedplaatjes gemakkelijker werden geactiveerd en een stolsel vormden. Preklinische studies bevestigden dat inname van erytritol de vorming van stolsels bevordert.

Krijg ik kanker van kunstmatige zoetstoffen?

Sinds de jaren zeventig woedt er een debat over de vraag of er een verband bestaat tussen kunstmatige zoetstoffen en het risico op kanker.

Meer dan 30 menselijke studies hebben echter geen verband gevonden tussen kunstmatige zoetstoffen en het risico om kanker te krijgen. Eén zo’n studie volgde 9.000 deelnemers gedurende 13 jaar en analyseerde hun inname van kunstmatige zoetstoffen. Na verrekening van andere factoren vonden de onderzoekers geen verband tussen kunstmatige zoetstoffen en het risico om verschillende soorten kanker te ontwikkelen.^[9]

Bovendien werd in een recenter overzicht van studies die over een periode van 11 jaar werden gepubliceerd, geen verband gevonden tussen het risico op kanker en de consumptie van kunstmatige zoetstoffen.^[10]

Dit onderwerp werd ook geëvalueerd door de Amerikaanse en Europese regelgevende instanties. Beide waren het erover eens dat kunstmatige zoetstoffen, wanneer zij in de aanbevolen hoeveelheden worden geconsumeerd, het risico op kanker niet verhogen.^[11]

Mag ik zoetstoffen consumeren?

Het korte antwoord is ja, maar met mate. Dit betekent dus dat je best niet elke dag drie blikjes cola zero drinkt omdat het “toch geen calorieën bevat”. Over het algemeen brengt het gebruik van kunstmatige zoetstoffen weinig risico’s met zich mee en kan het zelfs voordelen hebben voor bijvoorbeeld gewichtsverlies. Let hierbij wel op welke soort zoetstof je gebruikt: onderzoekers hebben aangetoond dat erythritol bijvoorbeeld toch enkele risico’s voor je hart met zich mee kan brengen.

Toch kan de kans op negatieve effecten per individu verschillen en afhangen van het soort kunstmatige zoetstof dat wordt gebruikt. Sommige mensen kunnen zich slecht voelen of negatieve effecten ondervinden na het consumeren van kunstmatige zoetstoffen, ook al zijn ze veilig en worden ze door de meeste mensen goed verdragen.

Onderzoekers raden aan om met een arts of een gediplomeerd diëtist te praten voor meer informatie over gezonde voedingskeuzes en voor persoonlijke aanbevelingen.