10 (on)waarheden over hart- en vaatziekten

Laatst bijgewerkt op 1 juli 2021

Een kwart van alle sterfgevallen in België en Nederland zijn te wijten aan hart- en vaatziekten. Over ziekten van het hart bestaan echter heel wat misverstanden, wat de behandeling negatief kan beïnvloeden. 

#1. Als jongere moet je je geen zorgen maken over je hart

Het klopt dat hartaandoeningen vaker voorkomen bij 65-plussers, maar 4-10% van de hartaanvallen komt voor bij mensen onder de 45, vooral mannen. Bovendien bepaalt de manier waarop we leven als kinderen, adolescenten en volwassenen onze hartgezondheid op latere leeftijd.

Een dieet met veel trans- en verzadigde vetten en roken verhogen bijvoorbeeld langzaam het risico op hartziekten wanneer we ouder worden. Veranderingen in je levensstijl vandaag leggen de basis voor een gezonder hart op latere leeftijd.

#2. Vermijd lichaamsbeweging als je een hartziekte hebt

Integendeel, lichaamsbeweging helpt de hartspier net versterken en de bloedstroom rond het lichaam te verbeteren.

In augustus 2020 heeft de European Society of Cardiology richtlijnen gepubliceerd over lichaamsbeweging bij patiënten met hart- en vaatziekten.^[1] 

Professor Sanjay Sharma, die betrokken was bij het opstellen van de richtlijnen, legt uit: “De kans dat lichaamsbeweging een hartstilstand of hartaanval teweegbrengt, is uiterst klein. Mensen die volledig inactief zijn en mensen met een vergevorderde hartziekte moeten echter eerst hun arts raadplegen voordat ze beginnen met sporten.”

#3. Dankzij cholesterolverlagende medicatie mag je alles eten wat je wil

Sommige geneesmiddelen, zoals statines, verlagen het bloedcholesterolgehalte. Dit betekent echter niet dat je à volonté voeding met verzadigde vetten moet gaan eten.

Cholesterol komt het lijf binnen via voedsel, maar wordt ook geproduceerd in de lever. Statines blokkeren een enzym in de lever dat nodig is voor de aanmaak van cholesterol, waardoor het totale cholesterolgehalte in het bloed daalt. Dit betekent echter dat ingenomen cholesterol nog steeds in het bloed terecht kan komen.

Kortom, statines kunnen de nadelige effecten van een slecht dieet teniet doen^[2], maar datzelfde dieet verhoogt het risico op andere risicofactoren voor hartziekten, zoals zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk en diabetes.

#4. Hartkwalen komen vaak in je familie voor, dus je kunt er niets aan doen

Als naaste familieleden een hartaandoening hebben gehad, kan dat je kans op zo’n aandoening vergroten.^[3] Dit betekent echter niet dat je jouw kans hierop niet kunt verkleinen! Een gezond dieet, stoppen met roken, je bloeddruk onder controle houden en regelmatig bewegen helpen daarbij.

Familiale hartaandoeningen zijn overigens niet altijd genetisch bepaald. Families hebben de neiging om levensstijlfactoren te delen, zoals dieet- en bewegingsgewoonten, die beide van invloed kunnen zijn op het risico op hartaandoeningen.

#5. Vitamines kunnen hartaandoeningen voorkomen

Vitamines genomen in de aanbevolen doses zullen niet slecht zijn voor je hart, maar er ook geen bewijs dat ze het risico op hartziekten verminderen. Ze kunnen een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging nooit vervangen.

Zo werd in een analyse uit 2018 gezocht naar associaties tussen multivitamines en cardiovasculaire uitkomsten, waaronder coronaire hartziekten en beroerte. De auteurs concludeerden dat supplementen de cardiovasculaire uitkomsten in de algemene bevolking niet verbeterden.^[4]

Victoria Taylor van de British Heart Foundation zei hierop: “Supplementen kunnen gezonde voeding niet vervangen. Een gezondheidsprofessional kan je om andere redenen een supplement voorschrijven, maar we raden mensen niet aan om multivitaminen te nemen om hart- en vaatziekten te helpen voorkomen.”

#6. Je rookt al jarenlang dus stoppen heeft geen zin meer

Roken is een belangrijke oorzaak van hartziekten.^[5] Het goede nieuws is dat van zodra je stopt met roken, je lichaam zichzelf begint te herstellen. Stoppen met roken verlaagt je kans op hartproblemen, verlengt je leven, zorgt dat je beter kan ademen, en bespaart je hopen geld.

#7. Hartziekten treffen enkel mannen

Hartziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij zowel mannen als vrouwen.  Het is dus een veel voorkomende misvatting dat alleen mannen door hartaandoeningen worden getroffen. Het is waar dat mannen op jongere leeftijd vaker hart- en vaatziekten ontwikkelen en een grotere kans hebben op coronaire hartziekten. Vrouwen hebben echter een groter risico op een beroerte.

Onderzoek uit 2019^[6] toont bovendien aan vrouwen sneller sterven aan hart- en vaatziekten en de prognose na acute cardiovasculaire gebeurtenissen doorgaans slechter is.

#8. Een hartstilstand en hartaanval zijn hetzelfde

Dat zijn ze niet. Een hartaanval is een probleem met de bloedsomloop. Het treedt op wanneer de kransslagader, die zuurstofrijk bloed naar de spieren van het hart voert, geblokkeerd raakt.

Een hartstilstand is een “elektrisch probleem” – het hart stopt met het effectief rondpompen van bloed door het lichaam. Een hartstilstand wordt vaak veroorzaakt door een hartaanval.

Tijdens een hartaanval ben je doorgaans nog bij bewustzijn, bij een hartstilstand ben je dat niet. Beide zijn een medische noodsituatie.

#9. Hoesten tijdens een hartaanval kan je leven redden

Volgens sommige bronnen kan krachtig hoesten tijdens een hartaanval – de zogenaamde hoest-reanimatie – je leven redden.

Dit is een verdraaiing van een artikel dat meer dan 40 jaar geleden werd gepubliceerd.^[7] Patiënten die een hartstilstand kregen tijdens een arteriografie in het ziekenhuis en om de 1-3 seconden hoestten, bleven gemiddeld 39 seconden langer bij bewustzijn.

Verder is er geen bewijs dat deze techniek werkt bij hartaanvallen die niet door medische ingrepen zijn veroorzaakt.

#10. Vermijd vetten wanneer je een hartziekte hebt

Verwerkte voeding rijk aan verzadigde vetten kan je maar beter vermijden. Onverzadigde vetten zijn dan net weer goed voor je hart. Er zijn bijvoorbeeld aanwijzingen dat omega-3, een meervoudig onverzadigd vet, het hart kan beschermen.^[8]

De American Heart Association beveelt aan dat alle volwassenen minstens 2 keer per week vis eten. Vis is een goede bron van eiwitten en bevat weinig verzadigde vetten. Vis, vooral vette soorten zoals makreel, meerforel, haring, sardines, witte tonijn en zalm, leveren aanzienlijke hoeveelheden van de twee soorten omega-3 vetzuren (EPA en DHA) waarvan is aangetoond dat ze cardioprotectief zijn.

Zij bevelen ook aan om omega-3 vetzuren van plantaardige oorsprong te eten. Deze zijn te vinden in tofu en andere vormen van sojabonen, evenals walnoten en lijnzaad.^[9]