Waarom heeft suiker een invloed op jicht?

Laatst bijgewerkt op 29 november 2019

Een van de belangrijkste risicofactoren voor jicht zijn hoge urinezuurwaarden in het bloed. Urinezuur is het eindproduct van de afbraak van purine en purines zijn voornamelijk aanwezig in rood vlees.

Hoge urinezuurwaarden en jicht werken daarnaast als biomarkers voor cardiovasculaire risico’s. Onderzoekers hebben zich daarom gericht op de relatie tussen verschillende voedingscomponenten, zoals vlees, alcohol, zeevruchten, koffie, zuivelproducten, folaat (vitamine B11) en jicht.

Fructose als zoetstof

Fructose is een eenvoudige monosacharidesuiker en zit vooral in fruit, alleen of als onderdeel van sucrose. Het is ook gevarieerd aanwezig in maïsstroop met een hoog fructosegehalte (HFCS), een gemodificeerde vorm van sucrosestroop van maïs. Omdat het een vloeibare suiker is en goedkoop om te produceren, wordt het veelvuldig gebruikt in de VS en Canada.

HFCS vind je er onder meer in frisdrank, vruchtensap, ontbijtgranen, mueslirepen, brood, koekjes, yoghurt, verwerkt vlees, ingemaakt fruit, soepen uit blik, sauzen, confituur, ijs en kant-en-klaarmaaltijden. In België en Nederland is glucose-fructosestroop eveneens in enkele producten terug te vinden, bijvoorbeeld koekjes.

Veel epidemiologen hebben gewezen op de associatie tussen de toename van het gebruik van HCFS en het totale percentage fructose in het dieet, met de verhoogde prevalentie van jicht en urinezuur. Een belangrijke meta-analyse wees uit dat de meeste observationele studies de rol van hoge fructoseconsumptie ondersteunen als een risico voor jicht.^[1]

De meest voorkomende bron van fructose betreft met suiker gezoete dranken, die meestal HFCS als zoetstof gebruiken. Mannen hebben een hogere incidentie van jicht, wat kan leiden tot een vals lage effectgrootte in veel onderzoeken met alleen vrouwen, ondanks een gelijke inname van fructose. Vrouwelijke hormonen kunnen de uitscheiding van urinezuur bevorderen en op verschillende manieren beschermen tegen jicht.

Hoe leidt een verhoogde fructose-inname tot jicht?

We krijgen hier te maken met de purine-nucleotidecyclus. Deze cyclus bestaat uit een serie van biochemische reacties die in het menselijk lichaam voornamelijk in het spierweefsel voorkomt. De naam van de cyclus verwijst naar de stoffen AMP en IMP, (ribonucleotides, koppeling van purines aan suikers).

De cyclus genereert nieuwe input voor de citroenzuurcyclus. Deze heeft als fysiologische functie het produceren van ATP, NADH en FAD. ATP levert energie aan de cellen. Uit ATP wordt ADP gevormd en vervolgens AMP. AMP kan vervolgens de purine-nucleotidecyclus ingaan die ervoor zorgt dat er opnieuw een stof wordt gevormd die bijdraagt aan de productie van ATP, namelijk fumaarzuur.

Fructose wordt door de lever opgenomen en omgezet in fructose-1-fosfaat, wat een vermindering van ATP-niveaus veroorzaakt. De resulterende toename van AMP betekent dat het in plaats daarvan wordt omgezet in IMP, in afwezigheid van fosfaat voor fosforylering.

Dit kan op zijn beurt via het synthetische urinezuurpad binnenkomen. Toenemende fructose-inname en verlaagde ATP-niveaus kunnen leiden tot een toename van de purinenucleotideproductie met verhoogd urinezuur als bijwerking.

Een andere mogelijke route is verminderde insulinegevoeligheid als gevolg van de perifere vetafzetting geïnduceerd door fructose, wat kan leiden tot verminderde urinezuuruitscheiding.

Experimenten met de toediening van fructose hebben aangetoond dat dit wordt gevolgd door een snelle stijging van urinezuurspiegels in het bloed naarmate purines worden afgebroken en meer purines worden gesynthetiseerd. Deze stijging was zelfs hoger bij mensen die al hyperurikemie of jicht hadden.

De personen die 2 of meer met suiker gezoete dranken per dag dronken, hadden een 85% hoger risico op jicht dan degenen die minder dan één portie per maand dronken, terwijl het risico 45% hoger was met één portie per dag.

Deze associaties bleken constant te zijn ongeacht alcoholgebruik, body mass index, leeftijd, bloeddruk of de aanwezigheid van een nierziekte. Het is ook gebleken dat fructose-rijke groenten en fruit ook het risico op jicht verhogen bij gevoelige personen.

Daarom is het beter minder zoet fruit en dranken te nuttigen, terwijl groenten en fruit met weinig fructose moeten worden voortgezet om ervoor te zorgen dat hun voordelen bij het verminderen van het risico op chronische hart- en vaatziekten, maligniteit en aan leeftijd gerelateerde oogziekte worden gewaarborgd.

Het SLC2A9-allel beschermt zijn bezitters tegen jicht door de uitscheiding van nierzuur te verhogen. Hoge niveaus van suikerinname leiden echter tot het negeren van de beschermende effecten en het begin van hyperurikemie, waarbij elke portie met suiker gezoete drank het risico op jicht verhoogt met 15% bij allel-positieve personen.

Richtlijnen en vooruitzichten

Kortom, een hoge dagelijkse consumptie van met suiker gezoete dranken wordt geassocieerd met jicht, obesitas en andere metabole syndromen. Eén blikje frisdrank bevat ongeveer 32 g toegevoegde suiker, terwijl richtlijnen slechts 20 g en 36 g toegevoegde suiker per dag adviseren voor respectievelijk vrouwen en mannen.

Het is verstandig voor mensen met een voorgeschiedenis van jicht om suikerhoudende dranken te vervangen door water of in ieder geval door dieetdranken om de frequentie van jichtaanvallen te verminderen, terwijl mensen met het risico op jicht er ook goed aan doen om dergelijke dranken niet meer dan een of twee keer per maand te consumeren.^[2]