Een trombose herkennen, behandelen en voorkomen

Laatst bijgewerkt op 13 april 2021

Door de berichtgeving over vaccins tegen Covid-19 zijn we ons meer zorgen gaan maken over tromboses.

In dit artikel bespreken we hoe je tromboses krijgt, hoe je ze kan herkennen en – heel belangrijk – hoe je ze kan voorkomen.

Bloedstolling vs. tromboses

De bloedstolling (coagulatie) is de eerste verdedigingslinie van het lichaam tegen bloedingen. Wanneer we een wondje hebben, vormt ons stollingssysteem een prop / afdichting om ons te beschermen tegen bloedverlies. 

Ons lichaam breekt dit stolsel vaak af nadat we genezen zijn – maar soms vormen stolsels zich niet op de juiste manier of lossen ze niet op. Een bloedstolsel (of bloedklonter) dat in een bloedvat blijft zitten, wordt een trombose genoemd.

Voornaamste types van tromboses

Zoals eerder gezegd, ontstaat een trombose door de vorming van een bloedklonter (trombus) in een bloedvat. Een trombose kan ontstaan in een ader (veneuze trombose) of in een slagader (arteriële trombose).

Een arteriële trombose verwijst dus naar een bloedklonter die een slagader blokkeert. De functie van slagaders is het bloed weg van het hart naar andere delen van het lichaam transporteren. Arteriële bloedklonters kunnen de bloedstroom naar het hart, wat kan leiden tot een hartaanval. In de hersenen kan een klonter resulteren in een beroerte. Wanneer een klonter aanwezig is in de benen, is perifeer arterieel vaatlijden (etalagebenen) de uitkomst.

Een veneuze trombose, ook bekend als veneuze trombo-embolie, verwijst naar een bloedklonter in een gewone ader. Aders transporteren bloed naar het hart vanuit andere delen van het lichaam. Een oppervlakkige veneuze trombose komt voor in de benen en de lies, en omvatten kleine ontstekingen. Een trombose kan ook in diepliggende aders voorkomen.

Een diepe veneuze trombose komt vooral voor in het been of bekken (= trombose in de onderste extremiteit), maar ook een trombose in de arm of schouder (= trombose in de bovenste extremiteit) is mogelijk. Kleine stolsels lossen soms vanzelf op. Grote stolsels die niet bewegen of weggaan, kunnen de bloedstroom in de ader blokkeren. Ze zijn gevaarlijk als ze afbreken, omdat ze naar de longen kunnen gaan.

Een longembolie is een bloedklonter die ergens anders (vaak het been of het bekken) is ontstaan en via de bloedbaan in de longen is terechtgekomen. Het kan de bloedstroom in je longen blokkeren, zodat ze niet optimaal werken. Het kan ook andere organen beschadigen omdat de longen hen niet van voldoende zuurstof kunnen voorzien. Als het stolsel erg groot is of als je er meer dan één hebt, kan een longembolie fataal zijn.^[1]

Mogelijke symptomen van een trombose

Elke patiënt is anders, maar de volgende symptomen zijn eigen aan een trombose:

• Arteriële trombose: gevoelloosheid of zwakte aan één kant van het lichaam, plotselinge veranderingen in de mentale toestand (beroerte) en pijn op de borst (hartinfarct).
• Oppervlakkige veneuze trombose: een pijnlijke en rode plek op het onderbeen.
• Diepe veneuze trombose: zwelling, zware benen (of armen), warmtegevoel, een rode en strakke huid, en pijn in de voet, de kuit en de knieholte die vermindert bij het hoger plaatsen van het been.
• Longembolie: kortademigheid en pijn, een benauwd gevoel in de borstkas en hoesten, eventueel met bloed.^[2]

Oorzaken van een trombose

Een veneuze trombose kan veroorzaakt worden door:

• Een ziekte of letsels aan de beenaderen
• Het niet kunnen bewegen (immobiliteit) om welke reden dan ook
• Een gebroken bot (fractuur)
• Bepaalde geneesmiddelen
• Zwaarlijvigheid
• Erfelijke aandoeningen
• Auto-immuunziekten die de kans op bloedstolsels vergroten

Een arteriële trombose kan worden veroorzaakt door een verharding van de slagaders, arteriosclerose genoemd. Dit gebeurt wanneer vet- of kalkafzettingen de slagaderwand verdikken. Dit kan leiden tot een ophoping van plaque in de slagaderwanden. Deze plaque kan plotseling barsten, gevolgd door een bloedstolsel.

Risicofactoren voor een trombose

Bepaalde factoren vergroten de kans op een arteriële trombose, waaronder:

• Erfelijke factoren
• Een hoge bloeddruk
• Te hoge cholesterolniveaus
• Hartproblemen
• Diabetes
• Roken
• Te weinig bewegen
• Overgewicht

Bepaalde factoren vergroten de kans op een veneuze trombose, waaronder:

• Erfelijke factoren
• Hormoongebruik (bijvoorbeeld anticonceptie)
• Zwangerschap
• Weinig bewegen (bijvoorbeeld na een operatie of op een lange reis)
• Chronische ontstekingsziekten (de ziekte van Crohn, reuma enzovoort)
• Kanker

Behandeling van een trombose

Standaard behandelingen van een trombose zijn:

• Bloedverdunnende medicijnen (anticoagulantia)
• Medicijnen om bloedstolsels te verstoren of op te lossen
• Dunne buisjes (katheters) om de aangetaste bloedvaten wijder te maken
• Een buisje van draadgaas (stent) dat een bloedvat open houdt en voorkomt dat het dicht gaat

Voorkomen van tromboses

Beter is natuurlijk om tromboses te voorkomen en dit kan je alvast zelf doen:

• Voorzie voldoende lichamelijke activiteit
• Strek en beweeg je benen voldoende wanneer je langdurig reist
• Wordt zo snel mogelijk weer actief na een operatie
• Stop met roken
• Val af wanneer je te zwaar weegt
• Houd andere gezondheidsproblemen zoals diabetes, hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte onder controle
• Evalueer de medicijnen die je moet nemen en hun bijwerkingen^[3][4]

Wat met vaccins tegen Covid-19?

Volgens experten van de Belgische Vereniging voor Trombose en Hemostase zijn de gebruikte vaccins tegen Covid-19 veilig. Onderzoek wijst uit dat tromboses niet vaker voorkomen na een vaccin. Van de gevallen waarin een trombose is voorgekomen na het vaccin, is niet bewezen dat dit veroorzaakt is door het vaccin.

Ook als je in een verleden een trombose gehad hebt, lijdt aan een stollingsziekte en je een tekort aan bloedplaatjes kan ontwikkelen, is het gebruik van de vaccins veilig. Als je bloedverdunners neemt, mag je ook een vaccin laten zetten. De kans dat je een lichte bloeding of blauwe plek op de arm hebt, is iets groter.^[5] Overleg altijd met je arts als je twijfelt.