Olympische Spelen 2024: Zijn de spelen slecht voor de gezondheid?
Gepubliceerd op 13 augustus, 2024
Laatst bijgewerkt op 13 augustus 2024
Elke vier jaar komen de beste atleten ter wereld samen om de grenzen van het menselijk lichaam te verkennen en ons allemaal te inspireren om van de bank te komen (voor ongeveer 5 minuten). De Olympische Zomerspelen werden in 2024 door Parijs gehost, en hier waren toch heel wat problemen die boven water kwamen.
Zouden de Olympische Spelen slecht voor je gezondheid kunnen zijn? Als je in een gaststad woont, misschien wel. Lees snel verder hoe controversieel dit thema wel niet kan zijn.
Drama in de Seine
Tijdens de Olympische Zomerspelen van 2024 in Parijs werden meerdere atleten ziek door besmet water uit de Seine, waarin verschillende competities zoals openwaterzwemmen plaatsvonden. Ondanks maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren, was het water ernstig vervuild door riooloverlopen en andere vervuilingsbronnen. Atleten werden gespot te braken en te kokhalzen na een routine in het water uitgevoerd te hebben.
Deze gezondheidsproblemen benadrukken de mogelijke risico’s van het organiseren van grootschalige evenementen op locaties met milieuproblemen. Dit roept vragen op over de impact van dergelijke evenementen op de volksgezondheid en de noodzaak van strengere milieubescherming.
Gezondheidszorg
De snel stijgende kosten van het organiseren van de Olympische Spelen kunnen ernstige gevolgen hebben voor het zorgsysteem van een gaststad. De Winterspelen van 2014 in Sotsji, Rusland, kostten naar schatting $50 miljard, wat neerkomt op meer dan $130.000 per inwoner. Het afleiden van zoveel financiering kan de gezondheidsvoorzieningen onder druk zetten, vooral in minder welvarende landen.
“Als je systemen hebt die al tot het uiterste worden gedreven, en je introduceert dan een externe factor zoals de Olympische Spelen, heeft het systeem vaak moeite om het hoofd boven water te houden,” zegt Diego Silva, PhD, senior docent bio-ethiek aan de Universiteit van Sydney.
Rio de Janeiro organiseerde de Spelen in 2016 tijdens een economische crisis die het openbare gezondheidssysteem tot het uiterste dreef, met ziekenhuizen, klinieken en spoedeisende hulp die diensten moesten schrappen of sluiten.
“De inwoners van Rio wachten dagen op spoedoperaties en intensieve zorg,” meldde CNN tijdens het evenement. “Maar atleten hebben toegang tot uitstekende zorg in het Olympisch Dorp.”
Griekenland besteedde ongeveer 5% van zijn BBP aan de organisatie van de Olympische Spelen van Athene in 2004. Kort daarna belandde het land in een staatsschuldencrisis die uiteindelijk de financiering van openbare ziekenhuizen met meer dan 50% verminderde, terwijl veel van de kostbare Olympische bouwwerken al snel verlaten werden. Ook in Rio en Sotsji werden Olympische faciliteiten binnen enkele maanden na de Spelen verlaten.
“Wat zouden we met dat geld kunnen doen?” vraagt Silva zich af. “Kunnen we gezonde voedingsprogramma’s opzetten? Of kunnen we trottoirs aanleggen?” De opties zijn eindeloos.
Milieu
De milieuschade van het organiseren van de Olympische Spelen kan ongewenste effecten hebben voor de omringende bevolking. Zo was er naar schatting 500 miljoen liter water nodig voor kunstmatige sneeuwproductie tijdens de Winterspelen van 2022 in Beijing, wat naar verluidt leidde tot het omleiden van watervoorzieningen van boeren en inwoners in een al droge regio.
Aan de vooravond van de Spelen in Sotsji meldde Human Rights Watch de verwoestingen veroorzaakt door de Olympische bouwwerkzaamheden in het dorp Akhshtyr, waardoor het dorp meer dan 5 jaar zonder betrouwbare watervoorziening zat.
“Het zware vrachtverkeer heeft grote hoeveelheden stof gecreëerd, waarover inwoners klagen dat het hun gezondheid, eigendommen, vee en landbouw nadelig heeft beïnvloed,” aldus het rapport.
Grote Olympische bouwprojecten kunnen ook ongezond zijn voor werknemers, waarbij strakke schema’s vaak leiden tot veiligheidsproblemen. Minstens 70 arbeiders kwamen om tijdens de bouw in Sotsji, en 13 stierven voor de Spelen in Rio. De zelfmoord van een arbeider in Tokio in 2017, nadat hij 190 overuren in een maand had gemaakt, werd officieel erkend als een dood door overwerk.
Ontheemding
Olympische bouwwerkzaamheden hebben ook lokale bevolkingsgroepen ontheemd, soms in verbijsterende aantallen. Zo werden ongeveer 720.000 mensen verplaatst voorafgaand aan de Spelen van 1988 in Seoul, en 1,5 miljoen vóór de Olympische Spelen van 2008 in Beijing, volgens een rapport van het Centre on Housing Rights and Evictions (COHRE). Grootschalige gedwongen uitzettingen gingen gepaard met geweld tegen bewoners en opsluiting van degenen die weerstand boden.
“Ongeveer 20 mensen zouden als gevolg van dergelijk geweld [in Seoul] zijn omgekomen, voornamelijk door alcoholisme of zelfmoord veroorzaakt door de stress van het herontwikkelingsproces,” aldus COHRE.
Inwoners van de wijk Hujialou in Beijing meldden aanvallen door handhavers van sloopbedrijven en moesten een strenge winter doorstaan zonder verwarming of elektriciteit. Na hun verhuizing vonden ze zichzelf vaak terug in afgelegen voorsteden, ver van ziekenhuizen en klinieken.
Arme, minderheidsgroepen en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen zijn disproportioneel getroffen door dergelijke verhuizingen. Dit gold onder andere voor favela-bewoners in Rio en Roma-gemeenschappen vóór de Spelen van Barcelona 1992 en Athene 2004. Voorafgaand aan de Spelen van 1996 in Atlanta werden 2.077 sociale huurwoningen vernietigd, volgens COHRE. De daaropvolgende strijd van de ontheemden om hun sociale en wederzijdse ondersteuningsnetwerken te herbouwen, verergerde alleen maar hun trauma.
Ziekte
De verspreiding van besmettelijke ziekten veroorzaakt door de massale samenkomst van mensen is een constante zorg tijdens de Olympische Spelen, maar dergelijke epidemieën hebben zich zelden gemanifesteerd. Een mazelenuitbraak werd teruggevoerd op twee bezoekers van de Olympische Winterspelen van 2010 in Vancouver. Maar tijdens de Olympische Spelen in Rio werden er geen nieuwe gevallen gemeld van het door muggen overgebrachte Zika-virus, waarvoor men vooraf veel vreesde.
Zowel de uitgestelde Olympische Zomerspelen van 2020 in Tokio als de Olympische Winterspelen van 2022 in Beijing lijken grotendeels de ongekende uitdaging van het coronavirus te hebben doorstaan. Het Internationaal Olympisch Comité beweert dat uit officiële genomische sequencingsgegevens bleek dat er geen verspreiding van COVID-19 was tussen de deelnemers aan de Spelen van Tokio en de lokale bevolking. En de strikte lockdowns in China lijken effectief te zijn geweest tegen zelfs de zeer besmettelijke Omicron-subvariant.
“De geneeskunde rondom massabijeenkomsten is een lange weg gekomen, en de ervaringen van Tokio en Beijing bieden veel lessen,” zegt Tara Kirk Sell, PhD, senior scholar bij het Johns Hopkins Center for Health Security en zilveren medaillewinnaar bij het Olympisch zwemmen. “Veel van die lessen zullen nuttig zijn voor toekomstige Spelen.”
De Toekomst
De keuze van de Olympische gaststeden is cruciaal om de menselijke kosten van de Spelen te beperken. Dergelijke steden moeten economisch sterk genoeg zijn om eventuele neergangen te doorstaan in de periode tussen de aankondiging als gaststad en de organisatie van het evenement. Milaan/Cortina (2026) en Los Angeles (2028) lijken in dit opzicht goed geplaatst.
“Vanwege de financiële welvaart van deze landen zullen ze bijvoorbeeld gemakkelijker ziektesurveillance kunnen uitvoeren dan andere landen,” zegt Silva. “Rijkere steden hebben de capaciteit om hun laboratoria te verbeteren. Ze gebruiken genomische sequentie; ze gebruiken geavanceerde technologie.”
Strategieën om de ongezonde bijwerkingen van het organiseren van de Olympische Spelen te verlichten, zijn onder meer het terugschalen van het evenement, het “decentraliseren” door evenementen te verspreiden over meerdere steden, of het vaststellen van één permanente Olympische thuisbasis, wat de enorme economische, milieugerelateerde en sociale gevolgen van elke nieuwe gaststad zou wegnemen.
Dergelijke voorstellen zijn nauwelijks nieuw. Griekenland lobbyde om de Olympische Spelen permanent in Athene te vestigen na het organiseren van de eerste moderne Spelen in 1896. Maar gezien de enorme, ongezonde groei van het evenement, is het misschien tijd om serieus na te denken over een radicale heruitvinding die de lol weer terug kan brengen in de Spelen — voor iedereen.