Leverproblemen door alcohol: wat is het en hoe ga je ermee om?

Laatst bijgewerkt op 12 juli 2022

Het drinken van teveel alcohol is een van de meest ernstige bedreigingen van onze gezondheid. Het kan leiden tot drie verschillende en niet te onderschatten types van levercondities: een vette lever, hepatitis en cirrose.

Je zal deze problemen doorgaans niet ontwikkelen wanneer de inname van alcohol wordt beperkt tot de aanbevolen veilige hoeveelheden die we hieronder vermelden en verder uiteenzetten.Voor alle types van leverziekte veroorzaakt door overmatig gebruik van alcohol, is de voornaamste behandeling simpel: gewoon volledig stoppen met het drinken van alcohol voor de situatie ernstiger en op bepaald moment misschien zelfs levensbedreigend wordt.

Hoe werkt de lever?

De lever van de mens bevindt zich in de bovenste rechtste deel van de buik, en tot zijn belangrijkste functies behoren onder meer:

• Het opslaan van glycogeen, een chemische stof die gemaakt wordt door suikers. Wanneer het lichaam erom vraagt, wordt glycogeen afgebroken in de vorm van glucose die op haar beurt wordt vrijgegeven in de bloedstroom.
• Het helpen bij het proces van het bewerken van vetten en eiwitten uit het verteerde voedsel.
• De aanmaak van eiwitten die van essentieel belang zijn om het bloed te helpen samenklonteren (de zogenaamde klonter factoren).
• Het helpen opnemen op de juiste manier van medicijnen die je moet innemen.
• Het helpen bij het verwerken en verwijderen van alcohol, giften en toxines in het lichaam.
• Het helpen bij doorstromen van de lever naar de ingewanden en bij het verteren van vetten.

Wat gebeurt er wanneer je alcohol drinkt?

Wanneer je alcohol drinkt, wordt het opgenomen in de bloedstroom van de maag en van de ingewanden. Alle bloed van de maag en de ingewanden gaat eerst door de lever voor het wordt vrijgegeven in de algemene circulatie van het hele lichaam. Bijgevolg vinden we de hoogste concentratie van alcohol terug in de bloedstroom door de lever.

Levercellen bevatten enzymen (chemische stoffen) die helpen bij het verwerken van alcohol. De enzymen breken de alcohol die je inneemt af en vormt andere chemische stoffen die op hun beurt worden afgebroken en water en koolzuur dioxide. Deze worden doorgegeven naar de urine en naar de longen. De levercellen kunnen maar een bepaalde hoeveelheid alcohol per uur verwerken. Bijgevolg zal het alcoholpeil in je bloedstroom stijgen als ze meer alcohol drinkt dan je lever op dat moment kan verwerken.

Wat zijn de problemen die het gevolg zijn van het drinken van teveel alcohol?

Alcohol drinken moet hoe dan ook met mate gebeuren zodat een prettig gebeuren blijft en niet de aanleiding van tal van lichamelijke en geestelijke problemen. Je lever en je lichaam kunnen doorgaans gemakkelijk omgaan met het drinken van een beperkte hoeveelheid alcohol.

Het is zelfs zo dat een duidelijke beperking van de inname van alcohol tot zeg maar een of twee eenheden per dag zelfs kan helpen om bij te dragen tot het voorkomen van bepaalde hartziektes en hartaanvallen. Maar hier geldt zeker het adagium: geniet van alcohol en drink het met mate…

Wel moet duidelijk zijn dat meer drinken dan hieronder beschreven aanbevolen hoeveelheid alcohol duidelijke schade kan aanbrengen aan het lichaam en ook het geestelijk welzijn. Als je een zware drinker bent, loop je namelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van:

• Ernstige leverproblemen zoals alcoholische leverziekte.
• Aandoeningen aan de maag.
• Pancreatitis, zijnde een ernstige ontsteking van de pancreas.
• Mentale gezondheidsproblemen, waaronder onder meer depressie en angststoornissen.
• Seksuele problemen zoals impotentie of een verminderde seksuele lust bij de vrouwen.
• Ziektes aan de spieren en de hartspier.
• Verhoogde bloeddruk.
• Schade aan het zenuwstelsel.
• Drinken van alcohol wordt ook in verband gebracht met een verhoogd risico op ongevallen. Zo is er een duidelijke stijging van verwondingen en overlijdens te noteren geval van brand en auto-ongevallen met dronken mensen.Zowat één op de zeven dodelijke verkeersongevallen worden veroorzaakt door het drinken van alcohol.
• Het aantal kankers, onder meer in de mond, de keel, de lever, de ingewanden en de borststreek.
• Schade aan ongeboren baby’s bij zwangere vrouwen.
• Obesitas ten gevolge van de grote hoeveelheid calorieën in alcohol.
• Afhankelijkheid van de alcohol: verslaving.

In Groot-Brittannië is het aantal overlijdens ten gevolge van aan alcohol gerelateerde ziektes, waaronder in het bijzonder leverziektes, gedurende de laatste 20 jaar duidelijk gestegen. Reden hiervoor is dat zwaar drinken en het zogenaamde binge drinking de voorbije jaren duidelijk aan een opmars toe is, en dit in toenemende mate bij de jeugd en jongeren.

Wat is alcoholische leverziekte?

Het drinken van teveel alcohol kan zoals gezegd leiden tot drie belangrijke types van leveraandoeningen: een vette lever, hepatitis en cirrose. Elk van deze aandoeningen apart of samen kunnen in één en dezelfde persoon optreden.

Een vette lever

Het opstapelen van vet in de lever komt voor bij de levercellen van de meeste mensen die regelmatig grote hoeveelheden alcohol drinken en zich niet aan de normale dosissen houden. Op zichzelf is een vette lever doorgaans geen ernstig probleem en treden er ook geen merkbare symptomen op.

De vette lever kan doorgaans ongedaan gemaakt worden wanneer je stopt met zwaar te drinken. Toch kan bij sommige mensen een vette lever overgaan tot ontwikkeling van hepatitis.

Alcoholische hepatitis

Die pathetische staat voor een ontsteking van de lever. Deze ontsteking kan gaan van milt tot ernstig.

• Een milde vorm van hepatitis gaat doorgaans niet met symptomen gepaard. De enige optredende indicatie van een ontsteking kan een abnormaal peil aan leverenzymen in het bloed zijn, wat door een eenvoudige bloedtest kan ontdekt worden.Toch wordt in sommige gevallen de hepatitis persistent (chronisch), wat op graduele wijze de lever kan beschadigen en uiteindelijk ook cirrose kan veroorzaken.
• Een ernstige vorm van hepatitis zal het niet leiden tot symptomen zoals ernstig gevoel van ziek zijn, het vergelen van de huid (wat veroorzaakt wordt door een hoog peil aan bilurubine, een chemische stof die normaal in de lever wordt omgezet), duidelijk gevoel van welbehagen, en, in sommige gevallen, pijn in de leverstreek.

Een ernstige opstoot van alcoholische hepatitis kan snel leiden tot leverfalen. Dit kan op zijn beurt een diepe vergeling veroorzaken, problemen met de bloedstolling, verwarring, coma, bloeding in de ingewanden, en dat is vaak fataal.

De voornaamste behandeling van alcoholische hepatitis is te voorzien in voldoende en de juiste voeding. Hierbij is het soms nodig om vloeibaar voedsel door een tube in de maag in te brengen. Ook steroïden kunnen noodzakelijk zijn.

Alcoholische cirrose

Cirrose is een toestand waarbij het normale leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel (fibrosis). De vorming van dit littekenweefsel is een gradueel proces.

Het littekenweefsel heeft een invloed op de normale structuur en het opnieuw groeien van levercellen. Levercellen raken beschadigd en sterven af wanneer het littekenweefsel gradueel ontwikkelt. Tijdens dit proces verliest de lever gradueel zijn vermogen om goed te functioneren.

Het littekenweefsel kan ook een invloed hebben op de bloedstroom door de lever wat op zijn beurt bijkomende druk in de bloedvaten die het bloed naar de lever doen stromen kan veroorzaken. Zowat één op de 10 zware drinkers zullen op termijn cirrose ontwikkelen. Het lijkt voor te komen na 10 of meer jaar van zwaar drinken. Let wel: cirrose kan zich ook ontwikkelen bij mensen die nooit alcoholische hepatitis hebben gehad.

Cirrose kan ook optreden door tal van andere oorzaken dan alcohol. Zo is bijvoorbeeld persistente virale hepatitis erfelijk en spelen ook metabolische ziektes mee. Als je een andere ernstige leverziekte hebt en toch een zware drinker bent, dan verhoog je het risico op de ontwikkeling van cirrose op merkelijke wijze. Cirrose kan leiden tot leverziekte in de finale fase, het zogenaamde leverfalen.

Doorgaans zijn er in de eerdere fases van deze aandoening geen symptomen te merken. We kunnen het immers doen met een verminderd aantal van werkende levercellen. Maar hoe meer van die levercellen afsterven, en hoe meer het littekenweefsel zich verder opbouwt, hoe meer de kans dat er symptomen zullen beginnen op te duiken.

De eventuele symptomen en de complicaties zijn te vergelijken met een ernstige vorm van hepatitis (zie hierboven). Het is niet duidelijk goed komt dat sommige mensen meer een andere minder gevoelig zijn voor schade aan een levercellen ten gevolge van het drinken van alcohol en het ontwikkelen van hepatitis en/of cirrose.

Toch kan je als algemene regel stellen dat hoe meer je drinkt en een zware drank, hoe hoger het risico is dat je op termijn hepatitis en/of cirrose zult ontwikkelen. De littekens en de schade die cirrose aanbrengt het lichaam en de lever is doorgaans permanent en kan niet omgekeerd worden.

Toch is recent heel wat onderzoek uitgevoerd die leidt tot een beter begrip van wat een cirrose nu precies is. Onderzoekers suggereren intussen dat het op termijn in de toekomst misschien mogelijk moet zijn om medicijnen te ontwikkelen die de littekens die cirrose in de lever aanbrengt misschien toch zullen kunnen omgekeerd worden.

Hoe kan je alcoholische leverziekte vaststellen?

Een dokter kan aan de hand van je opgesomde symptomen en een lichamelijk onderzoek vermoeden dat je lijdt aan leverproblemen. Zo kan bijvoorbeeld een vergrote lever worden vastgesteld of dat je vloeistof ophoudt. Ook kan hij denken aan leverproblemen ten gevolge van symptomen als je al een geschiedenis van zwaar alcoholmisbruik kunt voorleggen. Er kunnen een aantal testen worden uitgevoerd:

• Bloedtesten kunnen een abnormale functie van de lever vaststellen.
• Een ultrasound scan kunnen aantonen dat je lijdt aan een beschadigde lever.
• Om de diagnose te bevestigen kan een biopsie (een klein staal) van de lever worden genomen om onder de microscoop verder onderzocht te worden. Door middel van deze techniek kan littekenweefsel aan de lever veroorzaakt door cirrose of de typische problemen met levercellen ten gevolge van alcoholische hepatitis ontdekt worden.

Wat is de behandeling voor alcoholische leverziekte?

Bij gelijk welk type van leverziekte veroorzaakt door een overdadige inname van alcohol, is de eerste aanbeveling om volledig met het drinken van alcohol te stoppen. Ook kan je beroep doen op de hulp van een diëtist om je dieet aan een grondig onderzoek te onderwerpen. Dit omdat het vaak de mensen die teveel drinken niet voldoende en niet juist eten en dat ze best wel wat hulp kunnen gebruiken om terug in een gezond eetpatroon te vervallen.

Supplementen met vitamines kunnen gedurende een bepaalde periode nodig zijn. Als je last hebt van een vette lever, of een alcoholische hepatitis die nog niet te ernstig is, moet het mogelijk zijn om volledig te herstellen van de intussen opgelopen schade als je stopt met het drinken van alcohol. Als je lijdt aan een ernstige vorm van hepatitis en het nodig is dat ze in het hospitaal wordt opgenomen, kan een doorgedreven intensieve behandeling noodzakelijk zijn.

Sommige mensen met ernstige pathetisch zullen sterven. Als je lijdt aan cirrose, zal stoppen met drinken van alcohol je kan ze zeker verbeteren. Het hangt er vanaf hoe ernstig de cirrose intussen is geworden. Als een cirrose wordt vastgesteld op het moment dat hij nog niet te ernstig is, en als je bent gestopt met het drinken van alcohol, dan is het onwaarschijnlijk dat de cirrose nog ernstiger wordt.

Wel is het zo dat de cirrose en de symptomen van deze aandoening doorgaans ernstiger worden wanneer je blijft doorgaan met het overmatig drinken van alcohol. In ernstige gevallen wanneer het littekenweefsel extensief is en de lever nog maar amper kan functioneren, is een transplantatie van de lever de enige overblijvende opties.

Het voorkomen van alcoholische leverziekte

Het is weinig waarschijnlijk dat je ernstige leverproblemen zult ontwikkelen veroorzaakt door alcohol wanneer je je houdt aan de vooropgestelde veilige limieten. Deze zijn:

• Mannen zouden best niet meer dan 21 eenheden van alcohol per week drinken, niet meer dan vier eenheden per dag, en zouden tenminste twee alcoholvrije dagen per week moeten inlassen.
• Vrouwen drinken best niet meer dan 14 eenheden alcohol per week, meer dan drie eenheden per dag, en moeten ook best minstens twee alcoholvrije dagen per week inlassen.
• Zwangere vrouwen. Een algemeen aanvaard gezondheid advies van specialisten zegt dat vrouwen die zwanger zijn of die proberen zwanger te worden beter helemaal geen alcohol drinken. Als het zeker niet dronken worden.Toch verkiezen om alcohol te drinken, moeten ze, om het risico voor de baby te verminderen, zich beperken tot hoogstens één of twee eenheden van alcohol één of twee keer per week en zeker niet dronken worden.

Sommigen gaan beweren dat de bovenste limieten van de aanbevolen hoeveelheid alcohol te hoog zijn. Zo is er een studie die aantoont dan meer dan twee eenheden alcohol per dag voor mannen een eenheid alcohol per dag voor vrouwen het risico op de ontwikkeling van bepaalde kankers al zou verhogen.

Algemeen kunnen we stellen dat hoe meer je drinkt boven de vooropgestelde veiligheidslimieten hoe hoger ook het risico is dat alcohol zal schadelijk voor je zijn. Houd er ook rekening mee dat binge drinking erg schadelijk kan zijn, ook al blijf je nog binnen je wekelijks toegelaten limiet aan alcohol.

Zo is er een verhoogd risico voor je gezondheid wanneer je maar één of twee keer per week alcohol drinkt maar wanneer je dan gedurende die drinkdagen 4-5 pinten bier of een hele fles wijn tot je neemt. Een eenheid aan alcohol staat voor 10 ml of 1 cl per volume of 8 g per gewicht van pure alcohol. Bijvoorbeeld: Een eenheid van alcohol staat ongeveer voor:

• 1 halve punt van bier van gematigde sterkte of cider (3-4% alcohol volume) of
• 1 kleine maat van sterke dranken, zijnde 40% alcohol volume of
• een standaard maat van versterkte wijnen zoals sherry of Porto, zijn de 20% alcohol volume

Er zit ongeveer anderhalve eenheid alcohol in:

• 1 klein glas van 125 ml van wijn van normale sterkte, zijnde 12% alcohol volume of
• 1 standaard maat om 35 ml van sterke dranken zijnde 40% alcohol volume

Maar denk eraan dat heel wat wijnen en bieren sterker zijn dan de meeste traditionele sterktes die we kennen. Een meer accurate manier om de eenheden juist te berekenen gaat als volgt. Het percentage alcohol bij volume (% vol) van een drankje staat gelijk met het aantal eenheden van die drank in een liter van. Bijvoorbeeld:

• Sterk bier met 6 % vol heeft zes eenheden per liter. Als je een halve liter, dus 500 ml brengt, een Engelse pint, drinkt, dan heb je net drie eenheden gedronken.
• Wijn met 14 % vol heeft 14 eenheden per liter. Als je ¼ l dus 250 ml drinkt, wat staat voor twee kleine glazen, dan heb je al drie en een halve eenheid binnen.

Enkele andere voorbeelden Drie grote pinten bier drie keer per week zorgen al voor ten minste 18-20 eenheden alcohol per week. Dit is zowat de bovenste wekelijkse veilige limiet voor een man. Maar elke drinksessie van drie van deze pinten staat al voor ten minste zes eenheden, wat meer is dan de veilige aangeraden limiet per dag.

Een ander voorbeeld een normale fles van 750 ml wijn van 12 % vol bevat negen eenheden. Als je per week twee flessen wijn met dit alcohol volume dringt, zit je al aan 18 eenheden, en dit is dus meer dan de bovenste veilige limiet voor een vrouw. Denk er ook aan dat je helemaal geen alcohol zou mogen drinken wanneer je:

• Je reeds een vroegere vorm vancirrose hebt ontwikkeld.
• Je een diagnose hebt gekregen van chronische hepatitis of bepaalde andere leverproblemen. Vraagje dokter naar een duidelijk advies voor elke specifieke conditie.

Heb je hulp nodig om te kunnen stoppen met het drinken van alcohol?

Het stoppen met het drinken van alcohol is zeker voor een zware drinker geen eenvoudige opgave. Het kan nodig, en zelfs wenselijk, zijn om bij deze overgang beroep te doen op het advies en de hulp van professionelen die de ervaring hebben om je bij dit proces te begeleiden.

Zware drinkers die willen stoppen met het drinken van alcohol kunnen gelukkig beroep doen op de Raad en de steun van gezag’s personen zoals een dokter, verpleegster, of een specialist ter zake.

Wanneer je echt alcoholverslaafd bent en nood hebt aan deze roes, kan een ontgiftende behandeling misschien uitkomst brengen. Voor een aantal drankverslaafde patiënten is de doorverwijzing naar een specialist noodzakelijk om van de alcohol af te komen.

Dit is zeker geen schande te noemen. Als je voelt dat je zelf, of een verwante of een vriend hulp nodig heeft om van de alcohol af te komen met het oog op verbetering van je lichamelijke en/of geestelijke toestand, dan wend je je best tot de dokter. Ook zijn tal van instanties ter beschikking om je hierbij van dienst te zijn.